Het Erotische.

VIII.

Erotiek en sexualiteit worden in de modem© psychologie scherp onderscheiden, door sommige psychologen zelfs gescbeid©n. Sprang er is daarvan een der markantste voorbeelden.

De scherpe scheiding berust bij hem niet op loutere b-egripsabstractie. De beide terrein-eai vallen ook uiteen voor bet bewuste beleven der jeugdigen. Dat wil niet zeggen, dat - erotiek en sexualiteit niets metelkaar te maken hebben. Maar gelijk Sprangerzo scheidt, is zuiver deskriptiv-psychologisch (bescbrijvend-psycbologiscb) bet verloop der ontwikkeling bet typische geval, - en in den zin van e-en ideale ontwikkelingspsychologie bet normale geval.

Juist stelt Spranger in dit verband (op de scherpe scheiding kom©n wij terug) dat niet all© , , s-eeliscbe" verschijnselen van den puberteitsleeftijd uit physiologische ontwikkelingsgebeurtemssen kumnen afgeleid worden. Uit zuiver physische gebeurtenissen kan streng psychologisch genomen, niets begrijpelijk gemaakt worden. Wel kan er niet aan getwijfeld worden, dat de pbysiologiscbe verschijnselen, die den puberteitsleeftijd kenmerken, met psychische verschijnselen in verband staan. Maar tegen de theorieën daarop gebouwd, wil Spranger zich scherp verzetten; tegen de grof materialistische, welke de psychisch© verschijnselen wil zien alleen als reflexen van de alleen wezenlijke lichamelijke ontwikkeling, en tegen d© ietwat fijnere, maar - evenzoo verkeerde meening, dat men de psychische verschijnselen in dezen leeftijd slechts kan verstaan uit de allereerst© of versterkt© werkingen der klieren, die bier in geding zijn. Hier is binding aan materialistisch© dogmata.

Om te weten, hoe Spraager denkt over de verhouding van erotiek ©n sexualiteit, hebben wij dan ook eerst na te gaan zijn opvatting-en over het sexueele leven van den je-ugdige. De „Sexualpathologie", die voor de abnormale verschijnselen z©er veel gegeven heeft, is in vel© opzichten nog ©en „sensatie-wetenschap". Met

Freud's onderscheiding van „Icb-trieb" ©n „Sexualtrieben" gaat hij niet mede. Nog minder kan hij zich vereenigen met diens stelling, dat het psychische en „Geistige" in al zijn vormen moeten gezi©n worden als zuivere omvormingen of „Sublimierungen" van h©t oerverscbijnsel der libido (geslachtsdrift). Voor Spranger is s©xualit©it „im Seelenzusammenhange", bet complex vaia ervaringen ©ii „Tri©b©n", w©lk© door ©ea speciaal gekleurde soort van zinnelijken lust (libido) gekenmerkt zijn, en „in't bchamelijk systeem" alle organen en functies, inzooverre zij voortdurend of geiegentlich met d©z©n specialen ©rvaringskring zich verbond©n toon©n. Beid© t© zamen noem't hij d© „S©xualspbar©", welke dus van psycliophysischen vorm is. Pbysisch vormen de genitaal-organen bet middelpunt daarvan, psychisch die zinnelijk© ontroeringen (Err©gung©n), di© als in dez© organen gelocalis©©rd g©vo©ld worden.

De kinderlijk© s©xualit©it zi©t Sprang©r vooral door deze twee b©t©©k©nisvoll© zaken g©k6n--erkt: zij vertoont zich als ©en nog z©©r „undifer©nzi©rte Trieb-und Erlebnisrichtung". Maar lichaam ©n phantasi© zijn toch zonder tegenspraak reeds geslachtelijk prikkelbaar. En verder kan dit og onbestemd© door vroege, s'lerk© sexu©eile ndrukken overprikkeld worden ©n daardoor stoingen teweegbrengen in de ont'wikkeling van het sexueele.

Bij d© verder© ontwikkeling van dit sexueele in normale gevallen is echter h©t ©erst© gevoel, dat opkomt bij de „onthulling", dat van „gruwen ©n zich ontzetten", dat ©cbter ni©t in v©rband staat met een slecht geweten. Dit werkt zich op tot b©t schaamtegevoel. Dez© sam©nhang wordt b©vestigd naar Sprangers meening door de altijd wederk-eerend© „Mythen", di© baar ontstaan te danken hebben aan dergelijke ervaringen: d© geschiedenis van den zondeval ©n van d© ennis van het go©d©©n b©t kwad©, wele eigenlijk eerst met b©t s©xu©el© ontaken is doorg'©brok©n. Dez© beschouwing ijst er op, dat Spranger bij zijn beschrijving over et erotische eigenlijk bet zondig© ©limin©ert, maar et sexueele ©n b©t daaraan v©rbonden schaamteevoel verbindt aan den zondeval. Wij zullen nad©r gelegenheid hebben hi©rop t©rug t© komen ©n t© stellen, dat het sexueele den mensch ingeschapen s, evenals het erotisch© in id©ë©l©n zin, maar het schaamtegevoel ©en gevolg is van den zondeval.

Dr J. Waterink wijst er dan ook terecht op, dat Spranger hierin niet zuiver ziet. „Wij moeten nim-

mer denken, dat. op het terrein van bet erotische zonde niet voorkomt. Ook daar is d© afgoderij en in Platonische verhoudingen kan wel degelijk een afreag-eeren van sexueele ddften aanwezig zijn". 1) Alleen had o.i. nog m©©r kunnen aaüg©toond worden, dat Spranger in zijn probleemstelling van erotiek en sexualiteit in zijn principieel uitgangspunt verkeerd gaat. Hij spreekt van den zondeval etc. als „Mythen", ©n in de rein© voimen der natuur werken nu een belemmerend© omgeving of geërfde „inner© Verbildungstendenzea" voortdurend scherper in. 2)

Dez© groot© gebeurtenis hangt onmiddellijk samen met het ©rvar©n van d© eigen individualiteit en de daaruit weer voortvloeiende „eenzaamheid", welke den j-eugdleeftijd kenmerkt. AUeen zóó kan men de revolutie begrijpen, welk© de puberteit in het jong© teven teweegbrengt. Heit geheim is ontdekt, maar nog niet „bemachtigd", V©rd©r moet m'©n bij de psychologische analyse streng scheiding maken tusschen de sexueele int©r©ss'een d© s©xu©el©b©ge©rlijkh©id. D-aartusschen in ligt d© sexu©©l© phantasi©. D© sexueele interesse behoort tot de theorem tische zijde van den geest. En op allerlei manieren, niet bet minst door de kameraden, wordt deze interesse, nieuwsgierigheid, wel bevredigd. Sprangegspreekt hier van di© sexueele „Problematik des Jugendlichen". Dan komt te-g©lijk d© sexue-el© phantasi© aan bet woord, die, omdat zij niet enkel is ©en intellectueele kamp (gevoelsmomenten werken ook in), tot sensatie kan worden-. Was dit alles ©en louter corporeele zaak, dan kon men alleen spreken van e-en „teveel" en ©en „schadelijk". Maar waar bet zieleleven in deze zaak ook werkzaam is, wordt bet ook tot een „edel ©n gemeen".

De spanningen moeten zich oplossen. Dit kan op abnormale wijze geschieden door te vroegtijdig geslachtelijk verkeer. Ook door de zelfbevlekking of onanie. Niet minder door de bomosexualiteit. D© ontwikkeling in het sexueel-e kan ook achterblijven, niet tot voll© hoogte komen en dan ontstaan weder andere abnormaliteiten. Spranger gaat dan op het ©©n ©n ander nader in, waarvan wij in verband met den opzet onzer arliketen ons ontslagen 'kun­ nen achten. 3)

1) Dr J. Waterink, „De Opvoeding tot het huwelijk", pag. 110. Wageningen.

2) E. Spranger, „Psychologie des Jugendalters", pag. 112, 89. Leipzig 1928. *) Idem, pag. 105 v.v.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen