Het eeuwfeest der Afscheiding.

Xlll.

De kerk liep overvol

Ook de beide predikanten De Cock en Scholte gingen naar de kerk. Volgens afspraak zou Scholte nog vóór den dienst aan den consulent vragen, met het oog op de velen die opgekomen waren wijl zij meenden en hoopten, dat Scholte zou preeken, of deze de beurt niet aan hem zou willen afstaan. Deze weigerde. Daarop beklom Ds Smith den kansel en preekte over de zaligsprekingen. Alles had een rustig verloop. Na de preek vroeg Scholte of hij niet de middagbeurt mocht hebben, imnïers de kerk zou anders toch leeg staan; en de groote schare van heinde en ver gekomen zou zoozeer worden teleurgesteld. Terwille van de handhaving der orde drong Scholte des te sterker aan. Ds Smith bleef den kansel weigeren. Onder dit alles schijnt de menigte te zijn opgedrongen naar het doophek, en toen moet de bejaarde Ds Smith zijn mishandeld geworden. Twee mannen met name genoemd zijn deswege aangeklaagd en veroordeeld tot zeer zware gevangenisstraf, welke zij hebben uitgezeten te Hoorn. Het is moeielijk uit te maken, wat bij de mededeeling van het gebeurde feit is en welk deel fictie. In ieder geval is bij sommigen zeer sterke overdrijving; is bij hen een putten uit een en dezelfde zeer troebele bron; stemmen ooggetuigen als Scholte, De Cock en Hamming (de bekeerde mulder uit Burum) allen hierin overeen, dat zij getuigen niets te hebben gezien van de voorgewende mishandeling, waarvan de mededeeling vooral berust op het getuigenis van een zoon van den consulent. Ook De Cock heeft den consulent nog toegesproken in verband met den inhoud van de preek, welken hij zich gedrongen zag te weerleggen. De bejaarde consulent, die in het gedrang kwam en bevreesd werd, is daarop dóór Scholte uit de kerk geleid, I ruim baan voor hem makende, en naar de herberg gebracht.

De .kerk werd des middags gesloten gehouden op last van de kerkvoogden. Het Avondmaalstel werd veneens achterwege gehouden. Wèl heeft Scholte es Vi'ijdagsavonds zeven kinderen gedoopt; de elegenheid het Nachtmaal te houden werd niet egeven. Toen is men des middags samengekomen p een stuk land behoorende tot de pastoraUa. Scholte preekte, staande op een wagen, waarop ook de rouwdragende De Cock met zijn kloeke vrouw waren gezeten. Na deze samenkomst en in tegenwoordigheid der vele van alle zijden toegestroomden, maakten Scholte en De Cock een verbond om in de kracht des Heeren staande te blijven tegen alle verdrukking en in alle vervolging. g h ï

Nog dienzelfden middag vertrok Scholte met vrienden uit Groningen naar de stad, om den volenden dag verder te reizen tot vervulling van een preekbeurt in Nijkerk. Daar zou geen sprake zijn van eenige verhindering daartegen ingebracht, al mag verondersteld worden dat collega de Hoest, de andere predikant van Nijkerk, daar veel minder sympathiek tegenover zal hebben gestaan.

De Cock en Scholte hebben een verbond gemaakt!

Waartoe hebben zij zich verbonden?

Hoor ik mr Van Appeltere in de pleitzaal te Den Haag; lees ik wat over dezen „beruchten" Zondag geschreven is geworden, door den tegenstander; ja let ik op wat Capadose schrijft over Scholte's verkeer in Ulrum en wat daarna is geschied, aan Da Costa, dan lijkt het wel alsof deze beide mannen toen een verbond hebben gemaakt tot afscheiding. Toch is deze gevolgtrekking g< 'waagd en nimmer met bewijzen gestaafd kunnesi worden, hoezeer en vi-oeger èn ook nu nog stec(i.s weer gemaakt! Wèl is er verband tusschen Scholte's onverwacht bezoek en de Afscheidin; ^. waartoe reeds op den dag na het vertrek door den kerkeraad en De Cock werd besloten. Een verband door De Cock, en wel door hem alleen, aangewezen, die daartoe, ook naar zijn karakter, de meest te vertrouwen man was. Scholte ontkent nadrukkelijk, dat gedurende zijn veAlijf tot aischeiding is besloten, of eenige afspraak daaromtrent gemaakt. Bijaldien dat het geval was geweesl, dan toch zou wel in de eerste plaats een schema of ontwerp van een Acte van Afscheiding zijn ontworpen. Dit is volstrekt niet het geval geweesl. Inzage van de Acte van Afscheiding van Ulruni, vergelijking met die van Doeveren, Gansoyen en Genderen, sluit daaromtrent eiken twijfel uit. We hebben het recht niet eenigen twijfel te koesteren omtrent de waarheid van hetgeen Scholte daaromtrent zelf zegt. Bovendien verondersteld eenig plan, eenige afspraak, hoe is het mogelijk een eenigszins vertrouwbare verklaring te geven van het feit dat De Cock niet mededeelt aan Scholie waartoe onmiddellijk na diens vertrek is besloten, dat Scholte bij achterwege blijven van eenig bericht daarnaar niet heeft gevraagd, en dat hij zelf, nadat ongeveer drie weken na zijn afreizen van Ulrum, door zijn kerkeraad en zijn persoon tot Afscheiding is besloten, daarvan niet direct, ja zelfs in 't geheel geen bericht geeft aan De Cock? Dit feit is wel heel opmerkelijk! Zij hooren of zien van elkander niets dan bij de ontmoeting te Groningen, \einde November, als op den dorpel van het gevangenhuis!

Stel ik nog eens de vraag welk dan en hoedanig is het verband tusschen Scholte's verblijf in Ulrum en de daad der Afscheiding waartoe reeds den volgenden dag werd besloten, dan mogen wij daarvan niet meer zeggen dan De Cock, die inderdaad de te vertrouwen uitlegger is van zijn eigen daden, zelf heeft medegedeeld.

De Cock en zijn vrouw zagen een wonder liefderijk bestel van God, dat in zoo moeielijke dagen een man als Scholte werd gezonden, een man van actie, van handelen, met wien zij konden spreken van hart tot hart, doch ook van hoofd tot hoofd, ik bcdosi r^e elkander konden verstaan. Veel hebben ze samen gfc„j^.-^.; .on ci. besproken. Scholte wist wel iets meer van afscheiden dan De Cock. Hij was eenigermate op de hoogte met wat er in Geneve had plaats gegrepen, en hoe men daar tot de stichting van een vrije kerk was gekumpn . Toch stelle men het niet voor alsof De Cock 'absoluut geen denkbeeld had van wat nu zoo'n vrije kerk eigenlijk wel was, hoe naar inrichting en hoe haar verhouding tot den staat. In Schotland bestond immers reeds zoolang een bloeiende presbyteriaansche vrije kerk.

Gesteld dat over de mogelijkheid van zich af te scheiden nog al wat breed zal zijn gesproken, dan is toch niet te gewaagd te veronderstellen, dat Scholte vooral door de gedachte van S c h e i d i n/; zal zijn beziggehouden, en De Cock eer zal hebben gesproken van Weder keer ing. Dit mag als mogelijkheid worden verondersteld wijl de loop der 'dingen die volgden, alleen te verklaren is uit wat zij beiden toen waren. De nuances traden toen nog niet aan den dag. Verschil is er tusschen deze beide mannen, verschil in leiding van hun leven, verschil van karakter. Als er sprake zou kunnen zijn van invloed oefenen, dan heeft De Cock eer op Scholte invloed geoefend, dan deze op D'' Cóck. Nu is de taal en de wijze waarop hij zicli

itdrukt niet Scholtiaansch, maar eer Cockaanscli. Eerst na '38 zal blijken wie Scholte is n welke zijn richting. Doch ik meen, dat heel dat Iccentueeren van de vraag wie van beiden heeft edreven tot de actie van Afscheiding hier mislaatst is. Wordt deze vraag gesteld, dan dient et antwoord te luiden: geen van beiden! Men zie ooger! Men volge den wijsvinger van De Cock: ij wijst op God. Hij deelt trouw en eerlijk mede |ioe het hem gegaan is. Scholte is vertrokken. Zij lijven achter. Niet alleen. De Heere is bij hen. ïte Heilige Geest neemt de leiding zijner gedachten. Hij wordt teruggeleid tot. wat er al achter hem ligt. Hij wordt ingeleid wat er deze dagen heeft plaats gegrepen. Hij wordt opgeleid tot God door diens wonderen weg te overdenken. W^oor-< den, geschriften, daden van bittere gramme vijandschap, dat alles van één en dezelfde zijde: van |lie der besturen. Daar ziet hij dat de wereldlijke èn kerkelijke besturen één lijn trekken, nauw Samengaan. De kerkelijke hebben daarbij de leiding. De wereldlijke laten zich gaarne leiden. Beide beijveren zij zich trouwe getuigen het zwijen op te leggen. Hij geschorst, voor langen tijd geschorst, afgezet, na beroep op de synode, be-Slist en opzettelijk belet om weer in het ambt ersteld te worden. Hij ziet, hoe de handen worjden ineengeslagen; hoe de touwen worden geèlraaid; de banden geweven. Hij hoort: weg met ezen! Hij moet uit de samenleving gebannen! Uit ïJhe.kerk „gebonsd"; uit de maatschappij gezet. Hij fveet dal eenzelfde actie gaande is tegen Scholte. : |/alschelijk heeft men De Cock beschuldigd contcntikelcn geleid te hebben. De bedoeling is klaar, lij moet het spinhuis in. De getuige moet zwijgen. Wil hij dat niet: dan zullen dikke muren te hulp worden geroepen die het geluid niet doorlaten. In eens ziel De Cock alle deze dingen helder in. tod heeft zijn tranen gedroogd. Zijn God heeft !èijn oog geopend. Hij kent zijn belijdenis. Hij geooft haar. Hij verstaat haar te moéten beleven. .l^ndei's zou ook hij voor God een meineedige zijn. Hij leest van de kenmerken eener valsche kerk. lij ziet deze staan op het voorhoofd der kerk, die e getrouwen wil uitdrijven; die daarbij echter stig te werk gaat, al naar dat de streek is, waar fe getrouwen getuigen; al naar het karakter dezer mannen is. Er kan bij hem geen twijfel zijn welk 'het bedoelen is der machten, die zich tegen hem stellen. Waarom langer te weerstaan den aandrang, reeds lang op hem geoefend, van de zijde derzulken die hij als oprechte vromen had leeren tennen? Waarom langer uit te stellen wat de elijdenis van hem eischf? Waarom langer in te •gaan tegen wat hij ziet als het gebod? Zoo kwam fiij, naar zijn eigen getuigenis, tot de daad van ertien en veertien October. Wij hebben geen redenen te veronderstellen dat De Cock de dingen anders voorstelt, dan ze hebben plaats gegrepen!

G. KEIZER.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen