MUZIKALE KRONIEK

Orgelconcert m de Oude Kerk te Amsterdam door Antbon van der Horst, op 14 Juni 1935.

Ook de Nederlandsche Bachvereeniging heeft getoond bij haar Bach-hei-denking, dat ze niet alleen cle groote werken voor koor en orkest nog eens weer door een sublieme uitvoering onder de aandacht van het groote publiek wilde brengen, maar dat ook de orgelliteratuur van Bach de belangstelling ten volle waard is. Eén van haar vier concerten ter herdenking van Baclis geboortedag heeft ze willen gebruiken om een aantal orgelwerken van Bach te doen weergeven. Waar Bach zooveel prachtwerken voor orgel heeft nagelaten, kan dat niet anders dan toegejuicht worden.

Wie had de Bachvereeniging beter kunnen uitnoodigen om dit concert te geven, dan haar eigen leider, Anlhon van der Horst, die immers niet alleen als dirigent bekend is, maar evenzeer als uitmuntend organist en pianist. Door een ongesteldlieid van hem moest het concert, dat als nummer 3 in de reeks van herdenkingsconcerten was opgenomen, een maand ongeveer worden uitgesteld en kwam dus nu als laatste van de rij.

Het eerste deel van het programma omvatte één jeugdwerk van Bach en een drietal composities geschreven op het eind van zijn leven. In zijn jeugdwerken maakt Bach vaak gebruik van den variatievorm. Van een koraal werden door hem evenveel variaties geschreven als er coupletten waren van het op deze melodie gezongen lied. Het spreekt vanzelf, dat verband moet worden gezocht tusschen de woorden van elk couplet en de variatie, die Badi bij dit couplet schrijft. Vooral Schweitzer heeft hierop gewezen. Het was dan ook zijn bedoeling om bij de uitgave van Bachs oi-gelwerken, die hij met 'Widor heeft bezorgd i^editie Schirmer, New-York), den tekst bij de Koraalbewerkingen er onder te doen afdrukken. Jammer genoeg is door den oorlog deze uitgave geslaakt. Het moet dan ook een ^gelukkige gedachte worden genoemd van Van der Horst, om in het programma 'den tekst der koralen te doen afdrukken. Van de variaties of parüta's, zooals Bach ze noemt, speelde Van der Horst de Partita Diverse Sopra: „Christy der du bist der helle Tag", terwijl van de werken, uit den laatsten tijd van Bachs leven gekozen waren de onvoltooide lYipelfuga in d kleine terts, Bachs laatste werk, waarvan Phil. Èm. Bach schrijft: ^, Ueber dieser Fuga, wo der Name B. A. C. H. im Kontrasubject angebracht worden, ist der Verfasser gestorben"; de kort voor zijn dood door den bijna blinden Bach gedicteerde Variatie over het koraal: „Vor deinen Thron tref ich hiermil" en uit: „Die Kunst der Fuge" Contrapunctus 11.

Het tweede deel van het proigramma omvatte: „Praeludium pro organo pleno" (Peters Band 3 no. 1, het bekende Praeludium üi Es groot), een drietal koraalbewerkingen over de koralen: „Kyrie Gott Vater in Ewigkeit", „Christ unser Herr zum Jordan kam" en „Jesus Christus, unser Heiland, der von uns den Zorn Gottes wand"; en ten slotte de „Tripelfuga pro organo pileno" behoorende bij het Praeludium in Es ^groot. Al deze orgelwerken zijn uit het derde gedeelte van de zoogenaamde „Klavierübung" verschenen in 1739. Het programma vermeldde hiervan: „De Klavierübung behandelt de z.g. Catechismusliederen. Hieronder verstond men een kleine verzameling klassiek geworden liederen over de leerstukken van het Christelijk geloof. De volgorde was dezelfde als bij den catechismus van Luther. Luther had een grooten en een kleinen cajtechismus samengesteld. In den grooten 'behandelt hij het wezen van het dogma, de kleine is voor de kinderen bestemd. Bach voelde zich gedrongen, op dezelfde wijze te werk te gaan, op één koraal na. Het geheel wordt ingeleid door het Es dur Praeludium en besloten met de Tripelfuga in dezelfde toonsoort."

Uit het voorgaande blijkt wel, dat Anthon van der Horst met zeer veel zorg zijn programma had samengesteld. Maar niet minder zorg was besteed aan de voorbereiding van dit concert. Alles was in de puntjes af en goed doordacht, zoowel wat phraseering als registratie aanging. Bovendien het Van der Horst zich niet verleiden om nu eens te toonen, wat zijn virtuositeit vermocht, b.v. in de weergave van het Preludium in Es groot. Door zijn rustigen inzet en iiiet te snel tempo kwam alles met groote duidelijkheid tot de hoorders. Hoeveel beter kwam nu deze schitterende compositie tot haar recht, dan bij de uitvoaring door Flor Peelers te Utrecht.

Welk een treffend bewijs van zijn meesterschap gaf de concertgever bij de weergave van de vijfde variatie van: „Christ, der du bist der helle Tag", door 'het met uitkomende stem spelen van de melodie in de middenpartij, terwijl de beide andere stemmen ook voor manuaal geschreven zijn. Het meest grandioos was wel de overweldigend mooie vertolking van de derde koraalbewerking uit het tweede gedeelte van het programma: „Jesus Christus, unser Heiland, der von uns den Zorn Gottes wand". Hier spreidde Anthon van der Horst een buitengewone virtuositeit ten toon en dat zonder nu zichzelf op den voorgrond te plaatsen. Trouwens, dit was 'juist het schoone van dit geheele concert, dat de kunstenaar zich zelf gaf om Bach recht te doen en niet zichzelf zocht.

Hartelijk dank voor de prachUge wijze, waarop gij, Nederlandsche Bachvereeniging, met uw grooten leider, deze Bachherdenking hebt doen zijn en zeker niet het minst ook dank voor dit schoone orgelconcert, dat er het juiste besluit van was.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen