Antwoord op „Oosterbeek"

In een onrustigen tijd als dezen zijn de geruchten , niet van de lucht. Een „normaal" verschijnsel in een tijd, waarin velen niet in de nuchtere feiten positie kiezen, doch met allerlei speculatieve momenten rekening houden, om tegen hoop op hoop te verkrijgen, wat tóch niet komt.

Wat toch niet komt. —' —

Het zou heel gemakkelijk zijn, uit de eerste pogingen, die ds B. A. Bos ondernomen heeft, om ons warm te maken voor zijn vredes-plan, en uit de authentieke toelichtingen die hij erop gaf, uitspraken saam te lezen, die aantoonen, dat hij zich heel wat schoons voorstelde, dat misschien langs den door hem ingeslagen weg te bereiken zou zijn. We komen daar niet Op terug; willen hem er ook niet mee plagen, laat staan: sarren. WQ zeggen het alleen maar, om des te scherper te doen uitkomen, hoe thans eindelijk de sluier wordt opgelicht waarachter de naakte v/erkelijkheid te zien komt, die hij niet kan verwacht hebben, toen hij die eerste artikelen schreef. Eén détail herinner ik me nog: het was jammer, dat prof. Greijdanus niet meer ontheven kon worden van den op hem gelegden smaad; die was inmiddels tot heerlijkheid bevorderd. Maar de anderen, — men zou eens zien. Als we maar met hem wilden hopen en bidden en den Geest Gods wilden laten werken. De Broeders-van-de-overzijde zouden dan tot bezinning komen.

En, men fluisterde reeds van teekenen-van-inkeer, „ginds". Eén van de Oosterbeekenaren kwam me opgetogen vertellen, het was na Oosterbeek I: maar zie je het dan niet, die „g od delijke waarheden" zijn immers al losgelaten ? En na Oosterbeek II: je léést het toch: te eng gebonden? En toen ik zeide: vraagt U dan eens aan dr J. Ridderbos, wat hij wil, en laat eens zien, of U hem misschien aan 't spreken - kunt krijgen, " wat aan de deputaten maar niet gelukt is, toen schreef hij: maar het gaat toch om de synode, en niet om dr Ridderbos? Die is toch ook maar één onder zoovelen?

Sinds groeiden de hoopvolle geruchten. Optimist. Gematigd optimist. Een beetje pessimistisch. Gematigd pessimisme. Hoopvolle wending. Tusschen optimisme en pessimisme. Enfin, het was dezelfde thermometerbegluurderij, als welke wij kennen tusschen Kalioerang, en Renville, en Batavia en Lake Success en Flushing Meadows en Chateau de Namur. Gematigd optimist. En geruchten. Mij is verzekerd: de invloed van dr Ridderbos is al aan het tanen. Veldkamp schrijft al, dat we de schorsingen wèg moeten hebben, ja, ja, van allemaal. Een paar dagen geleden nog het bulletin van de kerkelijke ondergrondsche: wacht maar, groote nederlaag van dr J. Ridderbos. Die wou in de geheime zitting met alle geweld terug tot 1946, maar men heeft teruggegrepen op een of ander verklarinkje, dat daarvóór lag. Wees rustig, je zult eens zien ... Roepervrienden in conferentie. Straks nóg een conferentie. „Grijp die hand". Roeper verspreiden, op groote schaal. Huisbezoek. Comité's. Voorstellen, hier een, ginds nog een. Groote dingen op til. Volten ging na Oosterbeek II met pak en zak terug? Nu ja, - dat is er maar één. Maar Toomvliet viel mee. Geen wantrouwen, het tij keert, de verbetering komt. Geen eischen stellen, tegemoet komen. Er ritselt al iets, gematigd optimist, gematigd sombere verwachting, teleurstelling, gunstige wending, gematigd pessimist; nieuwe besprekingen, concessie gedaan, nog niet de hoop verloren. Gematigd dit, gematigd dat. Te eng gebonden — dat staat er dan toch maar!!

Maar daar komt ineens een professorenbenoeming. Enkele maanden geleden schreef ik: er is één licht­ puntje, men gaat gelukkig iemand voor het nieuwe Kampen benoemen, nadat eerst dr K. Dijk de studenten van het geUjkgeschakelde Kampen heeft geconfijt in de leer der „goddelijke waarheden", die na 1944 gedoceerd werden, Oosterbeek of geen Oosterbeek. Een lichtpunt, schreef ik; want een illusie, waaraan ik zelf niet geloofde, maar die op de gematigde optimistenpessimisten toch maar bleef inwerken, zal dan gebroken worden.

Nu is ze gebroken. Men heeft precies datgene gedaan, wat als het meest onbarmhartige antwoord aan ds B. A. Bos kon gelden, men heeft in Kampen — het nieitwe — neergezet dr A. D. R. Polman. „Te eng gebonden"? Hier is de binder van de eerste keur, rechterhand van 't Prae-advies.

Wie dr Polman is, weet immers ieder. Hij is de tweede man van het Prae-advies. En van het nieuwe kerkrecht, onvervalscht. Juist dié man komt uit de bus. De rechterhand van dr J. Ridderbos. Die zou terrein verloren hebben? Hij komt den strijd uit met een volledige victorie. Polman, schrijver van Praeadvies. Adviseur in de uitdrijving. Mede-auteur en onderteekenaar van al de kronkelbriefjes aan K. S. uit de dagen der voorbereiding van diens dimissie. Laatste schrijver in-„De Heraut". Een man, op - wiens naam staan tal van adviezen aan kerkeraden, om onvervalscht en zonder eenige Riicksicht door te hakken, en met het zwaard te slaan.

Destijds heb ik, naar ik meen, aangetoond, dat dr Polman in dat Prae-advies ongeloofelijke vergissingen beging. Ik haal dat niet op, om hem een uur, dat hij „mooi" vinden zal, te vergallen. Ieder kan zich vergissen ; ook ik deed het herhaaldelijk. Maar in zaken van uitdrij-ving en schorsing en afzetting mag men zich niet vergissen. Wie zich in zulke dingen van het uiterste gewicht niet van alle kanten controleert, en beschermt, en zijn woorden wikt en weegt, maar ziilke fouten maakt, als dr Polman toen beging, die mag verder wezen wat hij wezen - wil: hij-is voor ons een man, die de kerken uit elkaar joeg, en met de reputatie en de eere van ouderen als Greijdanus speelde op een manier, die ik niet verstaan kan. Deze man, geconfijt in de goddelijke waarheden, en onderteekenaar van de ongereformeerde kerkrechtelijke brievenvan-eisch, waarmee de kerk uiteen gejaagd is, zal nu alle dominees van het nieuwe Kampen moeten confijten in diezelfde vreemde leeringen. Hij zal er voor staan, zijn verdere leven. De gelijkschakeling van dit andere „Kampen" is nü bezegeld. Nu Greijdanus en ik weg zijn, nu kan alles gebeuren, waar wij voor gestreden hebben. Destijds zeiden we: blijf in Kampen met den Schooldag. Neen, men zou verhuizen. D'an hier, dan daar. Thans is het weer: in Kampen. We hebben gezegd: geef het promotierecht. Mocht niet. Nu kan het gebeuren, tenminste er is een weggetje gevonden. Nu de invloed van die twee weg is. Polman. — Ik zie het lichtpunt groeien tot een sterke lamp: izuUen we nu nog niet de gelederen bij ons sluiten? Zal men nog „gematigd dit" en „gematigd dat" ons komen rapporteeren? Zullen we misschien nü maar ophouden met nerveuze voorstellen, om te dwingen om een spoed-synode? , Voor een zaak, die toch — maar dan nu eindelijk duidelijk — verloren is? Niet voor ons verloren, maar voor degenen, die zich hebben gevleid met de gedachte, dat er „iets aan 't groeien" was" ? Dat men dr Polman daar in Kampen heeft neergezet, is voor mij het sterkste bewijs: men gelooft ginds óók niet meer aan de kracht der suggestie, dat er nog wel te hopen zou zijn op verandering 'van de

„goddelijke waarheden of op zakelijke rehabilitatie van de heengezondenen, levend dan wel dood. Het Praeadvies ten troon. Praeadvies-redacteur I neemt afscheid van 't „College". Redacteur II komt er binnen. Het anker zit vast, de boot ligt stil. De nieuwe konmientator zal de Sententiën van het Praeadvies belichten, en daarmee zijn levensavond besluiten.

En als hij het nu eens niet zou doen? Wel, dan zou hij daarmee juist het duidelijkst demonstreeren, dat hij het eigenlijk wèl doet. Want de gróndsententie van zijn schrifturen van 1942—'44 was : -schrap artikel 7 der belijdenis op één punt: je moet immers a .11 ij d alles doen wat een s y no d e zegt, al ben je ook aan je onderteekeningsformulier verplicht, wat niet goddelijke waarheid is als zoodanig te' ontdekken; en zorg ervoor, dat, zoolang je eventueel daarmee bezig bent, je in elk geval in je leer ook geen gekloofde haar ervan afwijkt. Dat is dan de wetenschappelijke waarde van een professoraat onder de vigueur van de brieven dre Polman schreef, althans mede-schreef, - en onderteekende, aan K. S. Anno 1942/'43. Ze zijn gedrukt; men kan de beruchte ketterijen — dat woord schrijf ik rustig neer — nog altijd lezen.

Nu heeft men dus het antwoord gegeven. Ds B. A. Bos hat seine Schuldigkéit getan. Er kann gehen. Zouden we het mogen beleven, dat we, na deze overduidelijke situatieteekening (!) nu eens rustig worden met elkaar? Dat we alle niet open conferenties nu maar eens afzeiden, en het front weer gingen sluiten? Dat we ds Bos hielden aan zijn uitspraak, die destijds dr den Hartogh zoo boos maakte, de uitspraak, dat, als „ze" dit en dat niét deden, hij dan zou opwekken tot vrijmaking? O neen, we zijn er nog niet. Er is nog een en ander op komst. Maar dit ééne lichtpunt is er toch: men heeft in de gindsche kringen wel-is waar niemand meer, niemand, die „ja" zou zeggen op Je vragen, die destijds van Godswege — zooals iemand het toen uitdrukte— zijn gesteld in 1944, want niemand is er na 1946 meer, die wèl belooft, niets te leeren, wat niet tót de laatste gekloofde haar overeenkomt met 1942 —1944. Maar, al is er dan niemand brandschoon na 1946, brandschoon in den zin van dr A. D. R. Polman, ook hij zelf niet, want ook hij heeft een gekloofde haar aan de Sententiën veranderd, die hij van kommentaar voorzien gaat, hij is toch ongetwijfeld na dr J. Ridderbos de allerbeste synodocraat, getuige zijn theorieën en zijn daden. Het Praeadvies van 1943 en de Post-Acta van 1949, het is één lijn geworden. Uit de stembus kwam slechts dat ééne ding: het Praeadvies. En dus een man, aan wien collega Holwerda het praedicaat, dat hij van de synode van destijds gebruikt heeft, ook zou kunnen toekennen: hij ging over lijken.

De andere benoemde is dr Kroeze, thans in Zuid-Afrika. Curator in de dagen, toen onder praesidium van ds Meijster Greijdanus en nog één zijn uitgezuiverd uit het thans brandschoone Kampen-Oudestraat. Stil van toen aan. Want ook hij bezweek toen voor den Vil der synode.

We hebben onder ons nog onze vraagpunten. De politieke partij; Het C.N.V. De V.U. De calvinistische wijsbegeerte.

wijsbegeerte. O, ik kan er inkomen. Ik weet, dat de feiten steeds duidelijker zullen gaan spreken in de toekomst, maar ik geloof aan een toekomst, voor wie den tijd gunt aan zijn broeders voor een geduldig spreken, maar dan met argumenten. Maar als het lonken naar „ginds" nu eens ophield, en het gematigd optimisme nu maar eens plaats maakte voor een nuchter zien van de realiteit, waï zouden we dan veel gewonnen hebben. Het duisterste jaar — want dat was, voor wat de katastrofes betreft, na 1939 het jaar 1949 — zou weer licht gaan geven; het front zou zich weer gaan slui­ ' ten; en we konden eindelijk eens beginnen positief te werken. Want ieder kan nu zien, een brief uit dr Polman's stad legde er deze week een prachtig getuigenis van af, dat het nu eens en voor goed gedaan is met de suggestie: er is een kentering op til. Nooit zat de praeadviezenbemanning vaster in het zadel. Ik heb menschen hooren zeggen: als „ze" dit doen-en dat doen, dan Afs „ze" de bindingen terugnemen, dan Wel, wie zou er nog candidaten binden? Het wordt hun voortaan met de paplepel ingegoten, en ds J. A. Schep en al de anderen kunnen toezien. Krijgsmanseer en vlag. Maar de candidaat van 1944 preekt. En Greijdanus is verlost. En de psalm, dien ds D. v. Dijk liet zingen in de Noorderkerk, de eerste maal na de vrijmaking, diégèldtnog.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen