Zending.

Boeddhisme en Geloof.

I.

Het Boeddhisme is buiten kijf een der merkwaardigste en belangrijkste verschijnselen, zoowel op 't gebied van godsdienstwetenschap en zedekunde als met het oog op de godsdienstige ontwikkeling der Aziatische wereld; allereerst echter in betrekking tot den arbeid der Christelijke Zending.

Ouder dan Christendom en Mahomedanisme, in Indië ontstaan, steeds daar of verder oostwaarts zich uitbreidend, heeft het Boeddhisme zich de eeuwen door, spijt allen tegenstand, gehandhaafd, ja geduchte veroveringen gemaakt. Met verschillende wijzigingen heerscht het in een deel van Indië, in China en in Japan, d. w. z. in de twee machtigste rijken van het onafhankelijk Azië. Zelfs heeft deze godsdienst in den laatsten tijd de aandacht van het Westen in niet geringe mate getrokken, en zijn denkbeelden, aan die van 't Boeddhisme nauw verwant of daaraan ontleend, de als waarheid geldende geworden voor niet weinigen in Europa, die voor het „verouderd" Christendom, vreemd genoeg, iets nog ouders verkozen. Nog pas werd vermeld, hoe »de grootste hinderpaal der evangelisatie op Ceylon is, dat de Europeanen zooveel bijval schenken aan het Boeddhisme.'' Boeddha's geboortedag is aldaar thans door de regeering verklaard tot openbaren feestdag. Een bewijs hoe deze godsdienst zich nog steeds uitbreidt.

Het Boeddhisme speelt zoowel een rol in en wijsgeerig-godsdienstigen strijd onzer dagen, ls het der zending zeer ernstige hinderpalen aast enkele aanknoopingspunten biedt. Het staat als philosophisch stelsel in den grond der zaak tegenover het Christendom en de eindstrijd in Azië kan zeer wel tusschen Christendom en Boeddhisme moeten worden gestreden.

Het Boeddhisme — 't zij hier kortelijk herinnerd — ontstond in Noord-Indië, denkelijk in de 6de eeuw voor Christus. Toen leefde de prins Gautama, later toen hij een nederig leven boven macht en aanzien had verkozen, als leeraar opgetreden en met den naam Boeddha, d. i. wijze, betiteld. Zijn leer breidde zich onder vele lotswisselingen uit, geraakte voorts in botsing met andere godsdiensten, doch blijft de godsdienst van tallooze millioenen tot op dezen dag.

Wanneer we hier over het Boeddhisme spreken, dan is 't echter niet om het in oorsprong of ontwikkeling of in al de geheimenissen van zijn leer te volgen. Veeleer willen we zien waartoe het ten slotte kwam; hoe het alzoo staat tot het in China en Japan zoo veldwinnend Christendom en eindelijk vooral aantoonen, hoe het Boeddhisme is gekomen tot de leer van »zaligheid door geloof" en wat dit in dezen godsdienst zeggen wil. Het verschijnsel [is op zichzelf reeds hoogst merkwaardig.

Het lijdt geen twijfel of het Boeddhisme d. i. de wijsbegeerte van Gautama was in den grond der zaak volslagen Godontkenning, Atheïsme. Mannen van gezag als Williams, Max Muller en Coppen stemmen hierin overeen, dat de onderwijzingen van den canon, die twee en een halve eeuw na den dood van den Boeddha werd aangenomen, alle Goddelijke hulp verwerpt of tenminste een Eerste oorzaak volstrekt niet kent.

»Vertrouw op u zelf en op geen ander, god of mensch, " aldus sprak de Indische heilige tot zijn volgers. De Brahminen (priesters van 't Brahmanisme) die gelijktijdig met hem leefden en tegen hem streden, beschuldigden hem van godloochening. Die werd, zoo beweerden zij, door zijn leer en invloed bevorderd. Zelfs werd daartoe een bijzondere mythologische voorstelling uitgedacht. Gautama, zoo beweerden de Brahminen, was niet anders dan een der vleeschwordingen, de negende, van Vischnoe, den tweeden persoon in de drieëenheid van het Brahmanisme. Vischnoe wenschte de duivelen te vernielen, Daartoe belichaamde hij zich in den Boeddha en verlokte zoo de demonen tot de noodlottige leer der godloochening, waaruit hun ondergang moest volgen.

Zeker is ook, dat Gautama de blijvende en afzonderlijke zelfstandigheid van 'smenschen ziel loochende. Met zeer fijne redeneering trachtte hij te betoogen, hoe de ziel of wat wij zoo noemen niets is dan een opeenvolging van zelfbewuste indrukken of ervaringen. De ziel is, volgens den Boeddha, slechts de steeds voortvliedende stroom-onzer gedachten en gewaarwordingen, niet iets blijvends, zelfstandig. Dat voorbijgaande als ziel te beschouwen is volgens Gautama een inbeelding als die van een kind, 't welk, een brandend stokje snel rond draaiend, meent een kring van vuur te zien. De kring bestaat niet; slechts een opeenvolging van lichtende punten.

Wat dan ook bij den dood verhuist, een ander verblijf krijgt, is geen ziel. Alleen het »kharma" d. i. 't karakter, de inborst blijft bij den dood, en wordt de erfenis waarvoor de nieuwe opvolger verantwoordelijk is. Feitelijk is er geen enkel wezen, van wat soort ook, zegt de Boeddha, dat blijft; er is slechts een eeuwig worden.

Alles is om zoo te zeggen in vloeienden toestand; 't is een eeuwig voortdrijven en vlieten; niets beklijft.

Wel zijn er nog wezens die in wijsheid en ontwikkeling boven den mensch staan, maar ook zij draaien in den cirkelgang, en volgen meê den eeuwigen wisselkring van leven en dood. Het einde zal ook voor hen wezen de Nirvana, d. i. de toestand waarin de noodzakelijkheid ophoudt om opnieuw geboren te| worden of telkens wederom in nieuwe gestalte te leven.

Het hier vermelde is het oorspronkelijke, canonieke Boeddhisme. Men zou zich echter zeer bedriegen door te meenen, dat het aldus tot op onzen tijd voortbestaat. Veeleer zal blijken, hoe het een geheele wisseling doorliep tot dit merkwaardig stelsel ten slotte een ge-, heel ander werd dan het eerst was, als een der krachtigste bewijzen voor datgene, waarnaar 'smenschen ziel, zij 't ook zoekend en tastend, uitgaat.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen