Het Object der Kerkgeschiedenis.

Amsterdam, 12 Juni 1903.

De rede, waarmede Dr. H. Bouwman het hoogleeraarsambt aan de Theologische school aanvaardde, zag thans bij den uitgever Bos te Kampen het licht en handelt over het Object der Kerkgeschiedenis.

Dr. Bouwman geeft eerst een breed historisch overzicht, waarin uiteen gezet wordt, hoe dat object door de kerkhistorie is verstaan. Met name wordt daarbij aandacht geschonken aan de nieuwere beweging op het gebied der historie, inzonderheid aan de poging om in plaats van de kerkgeschiedenis de geschiedenis van het Christendom te schuiven en het Christendom te laten opgaan in het godsdienstig-zedelijk leven of in de persoonlijke godsvrucht, waardoor feitelijk het theologische karakter der kerkhistorie wordt opgeheven en ze een onderdeel wordt van de algemeene Religions-Wissenschaft.

Van meer beteekenis nog dan dit historisch deel is het tweede gedeelte, waarin Dr. Bouwman rekenschap geeft van zijn eigen standpunt en uiteenzet, hoe naar den eisch van Gods Woord het object dezer wetenschap moet worden verstaan. Scherp en beslist wordt hier op den voorgrond gesteld, dat het Woord Gods ook voor de Kerk historie het principium unicum theologiae moet zijn en daarom uit de Schrift alleen de kennis van dit object kan worden geput. In overeenstemming met de lijnen in de Encyclopaedic van Dr. A. Kuyper getrokken, wordt dan nader uiteengezet, hoe dit object de zichtbare Kerk is en wel bepaaldelijk in haar institutairen vorm, zonder dat daarom «oit de band met het mystieke lichaam van Christus of de meer organische openbaring van dit lichaam uit het oog mag worden verloren. Niet het minst belangrijke deel van deze oratie vormen wel die bladzijden, waarin Dr. Bouwman slag levert tegen de materialistische beschouwing der geschiedenis, inzonderheid door de socialistische schrijvers uit de school van Marx voorgestaan, waardoor zelfs de machtigste verschijnselen op het gebied des geestes als de Reformatie der Kerk door Luther en de praedestinatie-leer van Calvijn uit stoffelijke oorzaken worden verklaard. Ook al erkent Dr. Bouwman, dat dit historisch materialisme zekere verdienste heeft, omdat het voor het eerst de aandacht vestigde op de groote beteekenis van de oeconomische toestanden ook voor het geestelijk leven, hij wijst terecht aan, waarin de principieele fout van dit stelsel schuilt:

Maar deze goede zijde van het historisch materialisme doet aan de historiebeschouwing zelf niets af. Deze is door en door valsch, omdat 2 ij alleen met de materie, met het lagere rekent ter verklaring van zedelijke of historische gebeurtenissen. Zij tracht geheel de geschiedenis, zelfs de religie, uit stoffelijke oorzaken te verklaren; de hoofdvraag, niet alleen in het leven van ieder mensch, maar ook in de historie van het geheel is: „wat zullen wij eten en drinken"? Op de diepste vragen, die oprij jen uit de diepte van het menschelijk hart, wordt geen acht geslagen, met het geestelijke, het ideale, het eeuwige leven wordt niet gerekend; de zielestrijd van een Luther, de schreeuwende behoefte naar vrede en verzoening met God van Augustinus, van Luther e. a. wordt genegeerd; de feiten, de diepere bewegingen in de historie moeten gewrongen worden in het harde corset van het platte materialisme, en daardoor is deze geschiedbeschouwing niet bekwaam om een rechte waardeering en beschrijving der historie te leveren. Met het Woord Gods, met de goddelijke voor zienigheid, die den mensch als een zelfbewust en vrijwillig handelend wezen gebruikt en die, door alle menschelijke handelingen heen, zijn raad uitvoert, wordt in het geheel geen rekening gehouden. Het historisch materialisme brengt de geschiedenis onder de macht van de blinde noodzakelijkheid, doodt de ware vrijheid en verbant alle ideaal, die staat boven het terrein van het stoffelijke leven. Het kent geene verlossing dan van aardsche ellende, het kent niet de verlossing van de zonde, de verlossing door Christus Jezus onzen Heere, en is daarom geoordeeld. Want toch, de Schrift leert, en het historisch onderzoek bevestigt het al meer, in spijt van de school van Marx, dat de geest gaat voor het stof, dat de kracht der gedachte elke andere drijfkracht verre overtreft. En boven alles staat God de Heere, die de draden van de geschiedenis in zijne hand houdt, en de menschheid voert tot hare beslemming.

Voor deze inaugureele oratie zijn wij Dr. Bouwman van harte dankbaar. Al opent ze geen nieuwe gezichtspunten, ze is toch een kloek en bezield pleidooi voor de Gereformeerde besphouv/ing der kerkgeschiedenis. Dr. Bouman toonde door deze oratie, dat hij de groote problemen, waarom het op dit gebied gaat, kent; dat hij met beslistheid partij heeft gekozen tegen elke poging om de kerkgeschiedenis van haar theologisch karakter te ontdoen; en dat hij, wel verre van op te gaan insplinterige detailstudie, een ruimen blik heeft voor de diepere beteekenis, die de geschiedenis der kerk voor heel de theologie heeft.

Wanneer wij daaraan toevoegen, dat deze oratie in klaar en helder Hollandsch geschreven is, niet te zeer zich bezondigt aan vreemde kunsttermen en hier en daar uit den toon der rustige bespiegeling en dialectische uiteenzetting zich verheft tot den gloed eener hoogere bezieling, dan meenen wij hiermede genoeg te hebben gezegd om haar in de belangstelling onzer lezers aan te bevelen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen