1933 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 12

6 dingen en gebeurtenissen, dat zij er wel eene moet zijn van zeer algemeenen aard. Het zicli wenden van een plant naar het licht, de gang der sterren door het wereldruim, een catastrophe in een menschenleven, zijn alle dingen, die evenzeer van uit een teleologischen gezichtshoek kunnen worden bezien. Ja zelfs het natuurwetenschappelijk onderzoek in zijn geheel zou in een teleologische beschouwing kunnen worden betrokken. Terwijl het wezenlijke van het teleologisch verband telkens anders zal worden omschreven, heeft men in al de gevallen te doen met een beschouwingswijze, een opvatting van een werkelijk gebeuren, een aanwezige toestand of een voorwerp. Het gemeenschappelijk moment, dat dus naar de formeele zijde ligt, kan men zich het best te binnen brengen, wanneer men uitgaat van de beschouwing van een reeks momenten, die met elkander door een oorzakelijk verband zijn verbonden, een cau.sale reeks dus, wier schakels lineair op elkaar volgen. Deze kan men doorloopen, aanvangend bij het eerste lid, de eerste oorzaak dus, en, terwijl ieder moment nu telkens gevolg van het voorafgaande en oorzaak van het volgende wordt, komt men ten slotte aan het laatste, het uiteindelijk gevolg, dat, waar alle andere momenten in betrekking hierop nu oorzaak zijn geworden, het effect voorstelt. Nu kan men ook bij het laatste lid der reeks beginnen, en de causale keten stroomopwaarts doorloopen. In deze beschouwing is dan niet de oorzaak gegeven, en het gevolg gevraagd, maar vraagt men zich, gegeven dit effect, af, welke de daarbij passende oorzaken zijn, m.a.w. welke voorwaarden aanwezig moeten zijn, om dit effect te veroorzaken. Door omkeering van de relatie oorzaak—gevolg wordt de causale reeks nu een conditioneele; en de verschillende voorwaarden, die voor het tot stand komen van het effect moeten samenwerken, komen zoodoende in bijzonder verband te staan, en vormen als zoodanig een conditioneele eenheid ^). 1) Het conditionisme van Verworn heeft met ons onderwerp weinig te maken Het wordt door hem in zekeren zin tegenover het causalisme gesteld. Toch staat het veel dichter bij de causale beschouwingswijze dan bij de teleologische Het conditionisme gaat er van uit, dat in de werkelijkheid geen geïsoleerde grootheden voorkomen, maar dat in haar een naar alle zijden continueele samenhang der dingen bestaat. Het heeft «r groot bezwaar tegen om, zooals gewoonlijk geschiedt, onder de factoren, die een gebeurtenis bepalen, er één tot oorzaak te verheffen en te stellen tegenover de andere, die dan slechts als voorwaarden gelden.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen