1933 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 32

26 TELEOLOGIE EN NATUURWETENSCHAP. Nergens is het teleologisch principe zoo fel omstreden als op het gebied der natuurbeschouwing. In de groote natuurbeschouwingen is een grootsche strijd gestreden tusschen teleologie en anti-teleologie (telephobie!), die nog voortduurt. Historisch gingen, zooals bekend, natuurphilosophische speculatie's aan een wetenschappelijke natuurvorsching lang vooraf, flan de Grieken ontbraken wel de technische middelen voor exacte waarneming der natuur en de registratie der verschijnselen, maar hun wijd denkende geest poogde meermalen een omvattende en bevredigende conceptie der natuur te scheppen. Op Griekschen bodem bloeiden dan ook de oudste Westersche natuurphilosophiën. Hier vindt men dan ook reeds naast gerijpte teleologische systemen uitgegroeide anti-teleologische conceptie's. Deze laatste werden beheerscht door het begrip der mechanische causaliteit, dat zich als het ware aanschouwelijk aan hen voordeed in de zich door stoot en druk voortplantende beweging der lichamen. In het atomisme is het begrip dezer mechanische causaliteit tot alleenheerschappij gekomen, en systeembeheerschend geworden. Alle natuurgebeuren en alle natuurcausaliteit wordt gedacht als deze mechanische causaliteit. Nu is het intusschen geenszins zoo, dat causaliteit op zichzelf een begrip is, dat anti-teleologisch van aard is, en alle teleologie uitsluit. Op een misverstand berust de beschrijving der ons hier bezighoudende tegenstelling als eene tusschen teleologie en causaliteit. Immers een teleologische beschouwing stelt zich niet tegenover de causaliteit, en heft haar niet op; ze laat de oorzakelijke verhoudingen onaangetast, veronderstelt ze en accepteert ze, en opereert er ten slotte mee. Alleen acht ze het bloot leggen der causale verbindingen bij bepaalde objecten ten eenenmale onvoldoende ter verklaring. Daarmee keert ze zich tegen het causalisme, dat wel van zulk een meening is en met de mechanische causaliteit als wereldverklarend principe meent uit te komen. Dit causalisme of mechanisme, of hoe men het ook noemen mag, dat op atomisme uitloopt, kan echter voor ons besef in zijn systeembeheerschend begrip nooit den sleutel in handen hebben ter verklaring van alle natuurgebeuren, niet in het wereldomvattend systeem, en evenmin binnen de engere grenzen der vakwetenschap. Het duidelijkst treedt dit waarschijnlijk aan het licht bij een korte afzonderlijke beschouwing van verschillende natuurwetenschappelijke discipline's.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen