1937 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 24

16 het boek dat men vaak als den bijbel van het F r a n s c h e materialisme heeft aangeduid Deze overeenkomst bewijst misschien niet, dat Laplace hier van Holbach afhankelijk is zij duidt echter wel op een v e r w a n t s c h a p van geest In het determmistisch-mechanisch wereldbeeld van het achttiendeen negentiende-eeuwsche materialisme is de g r o n d g e d a c h t e der a n tieke atomistiek de m zich zelf gesloten innerlijke n a t u u r n o o d w e n d i g heid herleefd Als onderstelling omtrent de structuur der materie w a s de atomistiek reeds weer opgekomen tijdens de ineenstorting van het Aristotelisch systeem Gassendi Galilei en vooral Robert Boyle brachten ze weer n a a r voren Boyle bond m zijn ,,Chemista scepticus" (1661) den strijd aan met de mystieke materieleer der alchemie Hij bepleit aansluitend aan Epicurus, vormen en qualiteiten der materie weer te verklaren uit den opbouw uit kleinste deeltjes, zich echter tevens op het felst keerend tegen de atheïstische consequenties eertijds met de atoomleer verbonden ^-) Eerst m het begin der negentiende eeuw echter w o r d t de atomistiek tot een vruchtbaar wetenschappelijk verklaiingsprincipe Des te meer w o r d t zij dan echter voor velen weer tot basis eener materialistische wereldbeschouwing Als Buchner zijn Kraft u n d Stoff ' schrijft, wijdt hij een hoofdstuk aan de onvergankelijkheid der stof D a a r i n behoeft hij de idee der eeuwigheid, onvergankelijkheid en onveranderlijkheid der atomen aan zijn lezers niet meer voor te stellen als postulaat van het Grieksche denken D e moderne wetenschap heeft h a a r immers door h a a r ontdekking van de wet van het ge wichtsbehoud, bewezen' In den titel van Buchner's boek demonstreert zich het verschil tusschen het antieke en het moderne materialisme H e t oude kende slechts d e mateneele atomen die op elkaar w e r k e n door druk en stoot, dus door onmiddellijke aanraking H e t moderne voegt aan de ponderabele materie de imponderabele kracht toe als noodwendige eigenschap daarin aan het N e w t o n i a a n s c h e krachtbegrip een interpretatie gevend die N e w t o n zelf heeft afgewezen Als Buchner de vijfde druk van zijn boek bewerkt is hij mtusschen bekend geworden met Robert M a y e r s ontdekking van de wet van het behoud van energie 4») m d-en tijd, toen de moderne begrippen kracht en energie nog niet zoo scherp w e r d e n gescheiden als de w e t van het krachtsbehoud aangeduid N u kan hij aan het hoofdstuk over de onvergankelijkheid van de stof een hoofdstuk over de onvergankelijkheid der kracht toevoegen, en daarin, met een even brutale extrapolatie van een empirische regel, de eeuwigheid en onvergankelijkheid der kracht de onmogelijkheid dat zij zou worden geschapen of vernietigd, als wetenschappelijk bewezen feit zijn lezers voorleggen 4*)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen