1942 Extra aflevering Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 35

29 voor hem (binnen de sfeer van het physische) alle dingen mtelhgibel m aanleg maar daarom zijn zi] het nog niet in werkelijkheid Alle dingen zijn mtelhgibel, maar zij zijn met allen verklaarbaar (explicable) E r zijn dingen, die w e zouden kunnen begrijpen als God er ons over inlichtte, welker waarheid door onze zwakke rede zelf echter nooit gevonden zou w o r d e n " ( E x p N P h , I 450) Er kunnen dus voor Boyle feiten zijn die wij nu nog niet begrijpen of nooit zullen begrijpen, maar die toch als w a a r erkend moeten worden D a t is geen consequent rationalisme meer Als sommigen der ,,moderne wijsgeeren" (cartesianen') zeggen, dat men iets eerst kan toestemmen, als men het klaar kan opvatten (conceive), dan is Boyle het daarmede m beginsel wel eens maar hij merkt toch op, dat wij dikwijls iets onbegrijpelijk noemen omdat het ons niet aanstaat Z o o past b V de geest of onstoffelijke substantie niet m de kraam der oude epicuristen ( E x p N P h , I, 451) Dit is voor Boyle een merkw a a r d i g e uitmg hoewel hij het primaat van het verstand boven den wil aanneemt (vgl p 60) moet hij hier toch toegeven, dat de wil het verstand kan verduisteren' (vgl p 65 81 en 89) Rationalisme en empirisme strijden m Boyle's wetenschap m zijn philosophie, in zijn religie om den voorrang M a a r tenslotte blnkt steeds weer bij een conflict tusschen Rede en Ervaring, dat de E r v a ring het w m t Zijn n a t u u r w e t e n s c h a p is een experimenteele w e t e n schap, ondanks het feit, dat den lezer de ,,corpusculairphilosophie" het meest opvalt Dit experimenteel karakter der natuurwetenschap drijft voor hem de ratio binnen zekere grenzen Die beperkingen m het toepassen der ratio zijn Keuze tusschen nu juist de oorzaak dat Boyle als physicus niet Cassendi en behoeft te kiezen tusschen de concurreerende stelUescartes met ^g]g ^^^ Descartes en G a s s e n d ' en evenmin er toe overgegaan is een derde systeem op te stellen (zie Ph Ess , I, 227) Als hij als physicus niet behoeft te kiezen, dan doet hij het ook niet als philosooph, w a n t hij wil een ,,experimenteele philosophie" waarin slechts dat als zeker erkend wordt w a t op den vasten grond der feiten rust Hij weert uit de experimenteele natuurwetenschap alles w a t niet verifieerbaar is en nu toont hij ons aan of dat de verschillen tusschen Gassendisten en Cartesianen metaphysisch zijn, óf dat —- door den onvolkomen toestand van de experimenteele wetenschap — nog geen physische beslissing mogelijk is V a n niet-physischen a a r d acht hij de discussie Beperkingen ^^^^ j ^ grondbegrippen H I J ziet wel dat alle defia Grondbegnppen. nities van de fundamenteele principes zich tenslotte m een cirkel bewegen en dat wij niet kunnen begrijpen w a t b v ,,stof" eigenlijk is Als de wijsgeerige scholen zich hierover uitspreken, dan wil Boyle niet, dat de physica partij kiest , Sommige verschillen tusschen Cartesianen en Gassendisten (Boyle noemt hen altijd ,,atomists" of , modern Epicureans") zijn meer

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen