1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 24

18 weging, maar is van empirischen oorsprong. Boerhaave is er stellig van overtuigd, dat ,,er niets overschiet, dat, w a n n e e r men het grondig kent, k a n worden aangenomen als een zoo heerlijk en vruchtbaar grondbeginsel, dat, zonder de ervaring te raadplegen, de wijsgeer ook maar een enkele werking der n a t u u r zóó daaruit zou afleiden, dat hij de instemming verwerft van een mathematicus" (p. 2 1 ) . Boerhaave heeft dus met Pascal, Boyle, H u y g e n s en N e w ton gemeen, d a t hij de grondbegrippen a a n een kritische beschouwing onderwerpt en daardoor tot de conclusie komt, dat hij ze niet „klaar en duidelijk" vindt, dat hij ze niet uit zichzelf deduceeren kan, maar door bescheiden onderzoek van het geschapene moet trachten te vinden welke de grondbeginselen der n a t u u r zijn. D e mechanistische ,.verklaringen" van het ontstaan der levende wezens wijst hij als leege fantasieën af : ,,Wie meent, alleen steunend op de hem ingegrifte en aangeboren natuurwetten den eigen aard der dingen te kunnen afleiden, zal tot de erkenning moeten komen, dat hem dit niet gelukt of anders steelsgewijs zijn zwervende redeneering moeten beperken door een tersluiks genomen proef" 59). Tenslotte gaat hij tot een frontaanval op Descartes over : diens geschriften over geometrie en dioptriek zijn ,,onsterfelijk", ,,zoodra ge echter van zijn mathematische werken tot de natuurkundige nalatenschap van dien voortreffelijken schrijver afdaalt, zoudt ge ternauwernood gelooven, dat iets zoo verschillends van denzelfden man afkomstig kan zijn ge zult bij Cartesius n a a r Cartesius moeten zoeken" ^o); men begrijpt niet, dat die wetten van de beweging, die theorie over den oorsprong van de wereld en over de werking van den magneet afkomstig zijn van dat wiskundig vernuft. Boerhaave wil echter geen ,,physisch pyrrhonisme" ^ i ) ; men moet d e nauwkeurige w a a r n e m i n g voor de onbedriegelijke stem der natuur houden en ook mag men hetgeen de wiskundige uit de waarneming afleidt, niet w a n t r o u w e n : ,.alles w a t van d e n oorsprong der philosophie af tot op dezen dag toe als b e t r o u w b a a r zeker bij de natuurkundigen wordt gevonden, behalve de ^^) De comp, p. 38 : Inaccessam sibi hac vla naturam f atebitur, aut emendicato obliqua experimento limitabit furtim vagum ratiocinium ! ^'') op cit. p, 43 : . . . . simul ac vero a Mathematicis operibus ad Physica Egregii Scriptoris monumenta descendiisi, vix credideris ab eodem homine profifisci potuisse tam diversa Quaeres in Cartesio Cartesium ! ''^) op. cit. p. 44 : Plurimorum enim metus est, ne ex his sequatur Pyrrhonismus Physicus....

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen