De kerk en de sociale kwestie.

bezien door een niet-theoloog.

I.

Hel verzoek van den redacitfeiur Dr Dijk (> •), om mijln inleiding over de kerk en de sociale kwestie — gehouden eerst op „Patrimon.Lum" in Den Haag en daarna voior de Studenten , aan ida Vrije Universiteit te Amsterdam — .ai te staan voor

„De Refoirmatie", kon en mocht ik niet weigeren. Dr Dijk meende, dat het velen 'n genoegen zou doen. Ik kan dat slechts hopen. E.r zijn bezwarenaa'n verbonden aan het plaatsen van een inleiding in een blad.

Immers, op eiön viergadering kan de spreker altijd cpheldering geven of mogelijk verkeerde uitdrukkingen verbeteren. Vooral bij 'n netelige kwestie als hier aan de orde, geldt dit.

Men beschouwe deze inleiding dan ook als een m.eenihgsuiting van • een' eenvoudig „Patrimoniumman", en bedenke dat zoo'n man nooit één bepaalde kerk of een zeker. genootschap alléén op het oog kan hebben en moet zorgen „de kerk in 't midden" te laten.

Bij verschillende passages houde men dit wel in het oiog, terwijl zij, die de'ze inleiding hoorden, mcgen bedenken, dat enkele punten niet uitgewerkt waren op papier, toen ik de inleiding hield.

Dit onderwerp, „de-^rk en de soeigle kwestie", , werd in het najaar van 1920 op de ledenverg.adering van „Patrimonium" in D'en Haag behandeld, naar aanleiding van de geponeerde stelling van een christen-socialist dat: „de kerk christelijkrevclutionair moet optreden tegen den huldigen kapitalistischen maatschappij-vorm." Eenige hooggeachte Broeders, oud-studenten, waren van meening, dat het gewenscht ware in den studentenkiing hetzelfde onderwerp op dezelljde wijze te behandelen.

Mr A. J. L. van Beeck Calkoien, lid onzer afdeeling was het, die toit verwezenlij'king van dat voornemen de noodige .stappen deed. Bij voorbaat schuil ik dus, — zooalis 'men merkt — aohter hem, mijn iötpresario weg, als ik te zeer hioeht teleurstellein.

Gods Woord.

Ik spreek vooraf uit, dat ik de hoogste .waarde hecht aan Gods Woord, en dat voor mij geldt, dat, als wij Gods Woord vBrwerpen, wij geen wijsheid hebben, len, als wij ons niet onvoorwaardelijk voor dat woord buigen in kinderlijk geloof, ons standpunt onzuiver en eenzijdig is. Ook hier geldt: „Zo!0 zij niet tot de wet en de getuigenis keenen, er geen dageraad z; al zijh.

Moeilijkheid van het vraagstuk.

Naar het oordeel van mlarmen als Dr Slotemaker de Bruine, De Moor, Van Es is het vraagstuk zeer omvangrijk. Dx de Moor was overtuigd, dat hij bij zijh lijvige behandeling van de kwestie op' den Vrije Universiteitsdag te Utrecht, verre bleef berieden den eisch, die aan de behandeling van dit onderwerp mocht gesteld. Diaar het pedant zou zijn, als ik zijn woorden tot de mijne zou willen m^aken, zult u toestemmen, dat yan de bespreldng op deze inleiding zal afhangen of het onderwerp' tot zijn recht komt.

Als bron gebruikte ik Slofcemakets Studiën en Dr de Moor's verhandeling.

Was behandeling o^p Patrimonium op zij'n plaats?

U zult vragen; behoord© dit onderwerp wel op eèh""vergadering van „Patrimonium" thuis? Liep , ^, P." hier geen gevaar zich met kericelijk© aangelegenheden te bemoeien?

Het gevaar was niet denkbeeldig; doch daar ide kerk in het maatschappelijk leven invloed heeft, en door onze schrijvers wordt genoemd naast den staat en de maatschappelijke organisaties als een kracht, die moet meewerken aan de oplossing van de sociale kweistie, en men aan de kerk een zeer groote plaats toeikent onder ons, was m.i. behandeling op „Patrimonium" gepast, èn in den l? ±ing van t h e o 1 o g i s e |h e student e n zeker op zijn plaats.

„Patrimonium"s doel.

„Patrimonium", dat volgens zijn statuten o\^e^rtulgd is, dat Gods Woord •m. de Lraditiën van ons volk de vertrouwde - grondslagen van ons volksleven uitmalsen, en zich ten doel stelt de kennis daarvan te vermeerderen en daardoor de liefde vo'Or die twee te versteriien; teneinde .aldus ide belangen der maatschappij in haar geheel en die der wei'kli'edein in het bij'zonder, te bevorderen; — „Patrimonium", dat dus bedoelt in Christelijk socialen zin te werken voor en in ons breede voteleven, had len heeft recht om de vraag „of de ke-rk iets doet of doen m'oet in 'verband met „P."s doel" ta beispi^efcen.

Nuttigheid der behandeling

De bespreking van dit onderwerp in „Patr."s kring kon dit nut hebben, dat ? ij die — ais lelden van „P." — gevaax loopen te veel oog te hebben voor de sociale k'westie, werden herinnerd aan 'n organisatie, die als zoodanig alleen een geestelijk doel heeft: Gods eere , en 'smenschen zaligheid.

In den studenbentaing kan de nuttigheid. déze zijn, dat zij, die op het kerkelijk terrein gaan arbeiden, worden opgewekt, het sociale leven niet te vergeten of gering, te. schatten.

Belangstelline

De vraag beantwoorden of de wederzijdscihe belangstelling op peil is, doe ik hiex niet. Ik merk alleen op, dat de hiannen van de Chris telijk-Soeiale beweging in hunne gesprekken klagen over de weinige belangstelling van de zijde dex kerk', m^aax dat dezelfde menschen als laden der kerk in de 'kerk (ik bedoel n ie t de godsidienst-oefeningen) zelf zich zoo weinig laten zien of hooren, zooals dat o.a. blijkt uit leden-of wijk-vergaderingen en bij! kerkeraadsverkiezingen. Was het bij de laatste gelegenheid niet ZiOo, dan zouden in den regel de kerkeraden niet zij'U samengesteld uit middenstanders. En tweedens, dat meerdere kerkelijke leidslieden zich zóó weinig voor het sociale leven interesseeren, dat zij alleen b.v. ~ in Nov. 1918 eens preekten uit den brief van Jacobus, of zloo ztei mieer: over het sociale leven handelen, het dikwijls zióó doen, dat men" zou uitroepen: „ach dominé, als u ex niets van weet, zeg er dan liever óók niets van.

Verdeeling der Inleiding.

Ik wil in deze inleiding behandelen:

lo. Wat ik onder kerk en. wat onder sociiale kwestie versta. 'SsfeïSS^-

2o'. De invloed en de hetëëfienis van de sociiale kwestie voor de kerk en omgekeerd.

3o. Sociaal gevo-el en sociaal inzicht dex predikanten.

4o. De preek.

5o'. Kerkelijke handelingen in verband met dit onderwerp.

1. Wat onder k'erk en sociale kw.esti.e is te verstaan.

Ik vat de kerk 'ni: et op als organisme, maax, als instituut, en dat instituut niet naar Roomsohg' of half-Roomsche opvatting, maar naar de jnleening van de kerken der Hervorming.

De kerk als organisme kan ik nielt op het oog hebben, want die vergadering der geloovigen, idie openbaring van bet verborgen lichaam van Christus, waarin door de werking des Heiligen Geestes het nieuwe, herboren leven werkt, is van beleekenis voor .alle mogelijke levensactie en niet speciaal voor het sociale leven. De kerk, zoo opgevat, is de moedier zoowel van Christelijke wetenschap en kunst als van Christelijke school en allerlei vereenigingen, ja zielfs van den Christelijk'en staat, koatom van alles wat ons, als vruciht van Ch-istus' lijden, voox goeds op het terxiein d, etr algemeen© genade te beurt valt.

De kerk als oirganisnie is bijna niet te omvatten en dus .is m.i. van haar moeilijk vruchtbaat; te handelen in verband met de sociale kwestie.

Maar wèl is te spreken van de kerk, zoioals die zich 'Openbaart in .prediking des Wooxds, hediiening der Sacramenten, handhaving dex tucht. De kerk zoioals ze optreedt in de ambten.

Als gelo'ovige kan men in zijn werkkring het woord verkondigen, izjijnmiedemensöhen vernjanen, ma, ar alleen de predikant, de oiuiderling', de diaken, het sacrament, de belijdenis spreken u — o'f mij althans — van de kerk als instituut. Die keirÉ evenwel niet, zooals de Room'sche kerk optreedt, met ha.ar afdalend, hi-erarcihisch gezag van paus tot priester en leök, met haax heel 'eleven o-mvattende sacramenten, waaldoor ze.'den mensch heel 't leven door aan de fc'^a-v|fefcheéhfen, met haar

pretenfeie, van-alleèn-zaiigïi? aicmde", " mét haai' leer van gewijdien eh ongewijlden Ie venskring, en haar opvatting over de scheiiDping, over natuur en genade.

Oók' niet naar de o-pvatiling van Luther, die de armemorg aan den staat overfiet, en meende, dat poijitieke en sociale vragen geheel buiten de kerk moesten blijven. Zijn zeggen: „dat behoort op het raadhuiis" is bekend. Maai wèl, zoioals wij in Hol-• land de kerk kennen, met de' pretensie: dat ze de stad op den 'berg, het licht op den kandelaar nioet 'zijtn en haar zegenenden verlidhtènden invloed op allen moet doen uilgaan, maar toch ooit weer .de kerk, die apart een eigen terrein inneemt te midden van de vele andere birgaJ3.||f4ig| en instellingen. • .vi: : a; i3s=^^

De sociale kwestie.

De sociale kwestie, daaronder versta ik niet het soicialismie, zooals ér wel eienis van wordt gemaakt, ik bedoel er ook niet mee het loonvraagstuk, ik heb ook niet het oog op de sociale wetgeving (die volgens prof. Fabius het geld uit de zakken van den een overbrengt in die der anderen) •'— neen, ik versta daaronder wat zoo ongeveer al onze leiders er mee bedoelen. Namielijk':

Het problieisml, dat stads, de Fransche revolutie is ontstaan. De groote revolutie van 1789, voorbereid door verkeerde theologiscihe, staatkunidige en maatschappelijke beginselen en verji'aast doioT maatschappelijke lellende, heeft na haar uitwoeden beginselen doen voortleven, die veel weg hadden van het: „Ben ik mijns broeders hoeder"? Ma.ar die men bestempelde miet de schoione namen van „Vrijheid, Gelijkheid en Broiederscihap".

De vrije cosxourrientie ware bij onzondige mensöhen misschien goed, maar bracht — toegepasiL door zondaren — bij de ontwikkeling van machinewezen en giOiOt biedrijf, en onder een overheid, Öie naar liberale opvatting, allöen miaar de orde moesit bewaren en zich niet meer met - de mialschappij miocht bemoieien, dan als politieagent en brandweerman, de jamtaerlijkste oniwiicihting van höt maatschappelijke samenleven en het - EOicialisme te weeg.

En dit is de sociale kwestie.

Herstel, of wilt ge hervorming van het maatschappelijk leven, is dus m.i. öen vraagstrik eerst van theologischen aard — op den bodem aller vragen ligt der wereld' zondeschuld —, dan van geestelijk-zedelijke beteekenis — de men.schen, welke de samenleving vormen, bestaan uit ziel en lichaam - ^, heeft ook lee^a reich'tskundige zijde — de rechten van den menscili staan immers ook nü nog op het spel —, en een stoffelijken kant — de me'Qisoh zal bij brood alleea ni.et, ^^; , dus bij brood en nog iets wel levenJÏ^^^^MJ; /

Maar ge wilt het oordeel van^ den 'man, die het Sociaal Congres van 1891 opende? Van den grooten, dien we wöemoedig en eerbiedig nast.^ien? Hoor: ^

„Wie van. een sociale kwestie spreekt, bedoelt „in den algemeensten zin, dat ernstige iwijfal is „gerezien aan de deugdelijkheid van h3t m-.iatcchap-„pelijk gebouw, waarin we wonen en dat er dien „tengevolge in de publieke' opinie strijd wordt ge-„voerd over de hechtere grondslagen, waarop een „doelmatiger maatschappielijker geboiiw en dus be-„ter bewoonbaar valt op, : , jljgi; _^; |3"ekfcen."

W. HEIJNS.

(1). De heer Heijtois, voorzitter van de Afdeeling Patrim'onium in Den Haag, en geen onbekende in onze christelijke vakorganisatie, heeft indertijd voor „Patrimonium" en de afd. N. C. S. V. aan de V. U. deze lezing gehouden. Zij wekte bijzondere belan'gsteUing, en ik achtte het gewenscht, dat deze stem uit de praktijk in ons blad, dat gaarne deze" stemmen toil uiting doet komen, gehoord werd.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen