Rondom de Bijbelsche treurspelen van Racine.

V.

In het derde bed r ij f gaat de actie van de pTotagonist evenwijdig met die van den antagonist voort. De spanning neemt toe. Mathan komt uit naiam van zijn gebiedster het kind als gi|zelaa.r opeischen. De hoogepriester jaagt hem weg. Josabeth weeklaagt over de gevaren, die haar pleegkind bedreigen, maar Jojada vindt er juist een reden in, om zijn voornemen te verhaasten en den jongen prins juist nu tot koning te laten uitroepen in den tempel.

Het vierde bedrijf houdt denzelfden evenwijdigen gang, maar de lactie verbreedt zich, terwijl de spanning toeneemt. Athalia doet het beleg slaan om den tempel, sluit Abner, den eenigen vriend, dien Jojada in haar gevolg had, in de boeien, omdat ze hem begint te wantrouwen. Aan den anderen kant gaat Jojada voort met zijn plan ten uitvoer te brengen en vertoont den jongen Iconing aan de priesters en levieten.

Het La ; ai t s t e b e d r ij f 'is fel bewogen: Het begint met de onverwachte verschijning van Abner, die door Athalia uit zijn boeien is bevrijd. teaa einde te kunaaen dieueaa als parlemeaatair tusscheaa haar eaa deaa hoogepriester. In naaaia van de koiaingiaa komt hij met een vredesvoorstel. Ziehier op welke voorwaarden de vrede kan wordeaa verkregeaa: de koningiaa eischt deaa knaa, p op en anaakt tevens aanspraak op een schat, die volgens geruchten in den tempel verborgen moet zijn. Jojada antwoordt, dat de knaap eaa de schat beideaa ter beschikkiaag van de koaaingin zijn, maar dat deze in eigen persoon, en vergezeld van slechts enkelen ze moet koaaaeai haleaa. De hoogepriester specaaleert op' de dubbele beteeketiis die t r é s o r, schat, kan hebben. Het kind, de spruit Davids, is imiaaers eeaa kostbaar kleinood tevens. Abner, die tot het laatste toe onwetende blijft omtrent de identiteit van het priesterknaapje, brengt, goedgeloovig deze boodschap woordelijk aan zijn meesteres over en zoo ziet men deze in den tempel verschijnen. Oógenblikkelijk merkt zij, dat ze bedrogen is. Zij wil terug om haar Tyriërs te roepen, maar vindt den toegang tot de tempelpoort versperd. Wèl gaat de schaar priesters en levieten uiteen, maar om een leviet door te laten, die met liaider stemme verkondigt, dat de vreemde hordeaa, met paiaischeaa schrik bevaaageia, v; aia voor den tempel zijaa weggevlucht. Athalia, ziende dat voor haar alle hoop op behoud is vervlogeaa, erkeaat, dat ze overwoaaaaen is. Met een variaaat op de bekeaade woordeai, die zoo aaaenigmaal Jialianus den Afvallige iia deaa moaad zijaa gegeven, doet Racine haar zeggeaa:

Dieu des Juifs, tu l’emportes...

Maar, iaa stede va.n zich 'te pnderwerpeaa, trotseert zij den toorn Gods en, in den persooaa van den joaageaa koniaag, dien haar oogeaa aanschouweai, vervloekt zij al degeneaa, die iets vaai doen hebbeaamet den God der Joden.

Men zal bij het le'zeaa van dit schema weinig vermoedeaa den fleren gang vaaa het staak. Vata het begiai tot het einde houdt het de aandacht gevangeaa en aaergens verlaat ons de gedachte aan de geestelijke kena van de actie, de Godsgedachte zich opeiabarend in de lotgevallen v; an Israël eaa daarmede in die van het gansche menschdom.

Menigeen heeft wellicht bij de leziaag van het schema de zwakke plek van het treurspel aangevoeld. Het is de dubbelzimaigheid, — een aaader woord is er moeilijk voor te vinden — waarmede de hoogepriester Athalia in den tempel lokt.

Nu de dichter de figuur der koniaagin zoo aaiet sympa, thiek, dan toch achtenswaardig heeft voorgesteld, is een dergelijk middel tegenover haar niet geoorloofd, en eveaamin is het te aechtvaardigen, dat eeaa man als Jojada, een geloofsheld, zich ervan bedient.

Het stuk, dat kwaliteiteaa geaaoeg bezat om E s-ther ver in de schaduw te stellen, had, bij de enkele op^voeringeta te Saiaat-Cyr, ongeveer geen saacces. De oorzaak va.n deze mislukking moet niet gezocht worden iaa de fout, die Jojada begaat, maax louter eai alleen iaa het feit, dat er bij de ippvoeringeaa geeai sprake was van costumeering of decors. Het is natuurlijk niet omdat de koning met de eaakeleaa, die zijaa gevolg uitmaakten, niet hoog ge^ aaoeg stonden om Racine's verzen araooi te rinden en getroffeaa te worden door de schoone structuur vaaa dit treurspel ook al werd dit gespeeld in de grootste soberheid en zonder eeaaig uiterlijk vertoon. Maar de meisjes hadden de costaaums aaoodig om goed in hare rolleaa te komen eaa die met geestdrift te spelen. Hoe onherkenbaarder de joaige speler is, met des te meer vrijmoedigheid komt hij voor het voetlicht. Als men dan ook op een partijtje of schoolavondje de joaagelui laat grimeeren, een pruik opzetteaa en ze door een of andere costumier laat uitdosseaa, geschiedt zulks niet altijd, zooals wel eens beweea-d wordt, uit zucht naar wereldgelijkvormigheid, maar alleen omdat het goede spel van de vermomming vrijwel afhankelijlc is. Het schmink, de opgeplakte wenkbrauweaa, het klatergoud en het flaaweel werken aJs een pantser, waarachter het joaage hart rustiger klopt.

Racine heeft het mislukken van zijn stuk waarschijnlijk niet aaaa eeaa betrekkelijk .zoo onschuldige oorzaak toegeschreven. In zijaa hyper-gevoelighsid zag hij maar één diaag: zijai schoon treaaspel, waarin hij al zijn dramatisch genie had uitgestort, had aaiet vermocht deaa koniaag te 'behagen. Geen enkel complimeaat had de stroeve lippen van den aangebedeaae overschreden. Dat was voldoende, om deaa dichter tot in het diepst van zijn ziel te schokkeaa en te jrieven. Hij verbood oaamiddellijk, dat het stuk ooit meer zon opgevoerd worden, en liet kort daarop dezelfde bepaliaag in zijn testar ment opnemen.

Men heeft zich, natuurlijk, aati Rjacine's uitersten wil even weinig gestoord a, ls aan die vaaa Toetankamoaa. Een dertigtal jaren na zijn dood reeds werd Ath.alie op, de planken gebracht. Het succes was er ineens. En sedert is het vele honderden malen gespieeld en altijd weet bet nieuwe schareaa — niet alleen van scholieren en 'vreemdelingen ^) — te trekken en te boeien.

¹) Voor wie in, Parijs bijvoorbeeld, afzonderlijice iriatinée's worden georganiseerd. Men speelt uitsluitend „klassieke" stukken. De stadsschouwburg te Amsterdam geeft eveneens, wel allerminst voor het „uitgaand" publiek, maar in hoofdzaak voor scholieren, eiken Nieuwjaarsdag Vondels Gij'sbrecht van A m s t e 1.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen