Het Friesche Volkskarakter.

IV.

En dêr komt it fen dinne, dat men sint honderten fen jieren oan 'b nou ta sa folie fen bikearingsskiednissen heart het by luje, dy 't for leden en forstan allike min earen habbe as de Fariséjien yn Jezus syn tiid. Dy soarte fen bifcearingen barre mar allinne by ien partij onder 't kristendom, de partij dy 't it yet mei de aide griffermearde leare haldt. En as dêr nou allinne de bikearing foarkomt, ho onrjuchtfeardich moatte wij üs dan de Heare foarstelle, dy 't alle oare minsken buten slüt en ta in iwige onbitinklike ellinde it oianwêzen jown ha moat. Wy habbe hjirfoar at oanwiisd, dat alle gelove oan himel, hel en fagefjür op! minskelike tinkbielden birêst. Is 't den net in dwaesheit as immen seit bikeard to wezen, .nammentlijk mei 'teach op de iwige sillichheit, dy 't men bi-erve kin? Bikearing en „wedergeboorte", nei de jniening fen Jezus leare, kin neat oars wêze as better minske to wirden yn tinken en dwaen, dêr 'tin ütwindige foroaring yn 'e godstjinstfoarm neat ta docht. De wiere bikearing iepenbiert him yn forbettering fen libben, dêr 't men net heechmoedich op hoeft to wezen yn de miening dat men achte wirdt ta de boargers fen 't geastelike Syon to bihearren en in erfgenaem fen de himel to wêzeai. Soks kin allinne plak krije yn 't brein fen bikromp ene minsken. Né, de bikearing, dy 't wy by de dei lans nedich ha, is in tanimmen'd better wirden, in jimmeroan soargjen en weitsen, dat de dwaesheid fen jister oan 'e kant set wirdt foT forstanniger en edeler dwaen fen hjoed, sa 't plicht en gewisse dat oan 'e han jowe. Sa'n bikearing het mear wearde as tsjerkgean, dopen, festjen, mis of nachtmiei, en liedt yen nei 't koningryik! der himelen, ta de silliohheid, dat is: ta de frede, dy 't de himel yn 't hert het, 'dy 't him neijler bringt oan God, — sonder noed, mar ek sonder in oerdreaune dweperige hopei for de tastand nei de dead, om 't er wit, dat er 't mei in God der Ijeafde to dwaen. het.

Lik Ü.S yet ris neigeail hwerüt de bikearingen faek ontstean, dêr 't de ortodokse .griffermearden sa heech mei rinne Foarearst trocih de learing fen 'e tsjerke, dy 't de minsken altyd yn trije soarten skiftet, nammentlyk: onforsik'iligen of god^ loazen, bikommerden en bikearden, dat is to sizzien: ütkarde bem fen 'God. .D'êrfoir halden to .wirden by de forkindigers en oanhingers fen de ijuchtsinnige leare, dat jowt immen in soarte fen onsjên, frijmoedigens om yn fromme selskippen it wird to 'dwaen en geskiktheit om de foargong to habben by bigrafenissen. Yn 't praten iepienbiert sa 'n bikearing him by sonder, oars "kin men in hqpen fen dy minsken net fen oaren onderskiede. De twade oarsaek is de oipfiedinge. Heit 'en mem binne bygelyks fen miening, dat in minske bikeard wirde moat, dat is troch in boppenatuerlike wirking omset wirde. Dy miening printsje hja de bem yn, dy hearre dêr praet fen yn - 'n selskippen, dêr 't se mei heit en mem komme; oer de geheimenissen dêr fen hea.rre se domeny ütweidsjen yn 'e tsjerke en hja léze dêrfen' yn 'e boeken, dy 't se yn 'e hannen krije. De biskrjuwing fen 'e hel en 't léste oardeel mei hjar eigen strafskildichbeit dér tj, makket hjarren bang en hja begjinne dér oer to tinken en te dweepjen, to suchtsjen. Heit of mem jowt oan de iene of de oare freon of freondinne te kennen, dat er yn hjar bern hwet omgiet. Dat set de bern oan om foart to farren; hja krije ris in binaude droom en miene den dat de divel hjarren bikampet om hjarren fen de goede wei of to halden, en einliks, nei hwet skyn en gebear üt-en ynwindich, for yen sels en de minsken', kriget de bikearing syn bislach. De trêdde soarte fen bikearing is fen in lichtsimiidh minske, fol fen wraldske idelheden, dy 't spot mei al 'dy dingen op in menear dêr 't wol üt op' to meitsen is, dat it him oan goede bigjinsels ontbrekt. In minske mei kennis en deugd spot net mei oareljues goidstjinstige tinkbielden. Sa 'n lichtsinnicih wrald-Ijeavjend minske komt ris üt it wraldsk!e gedrüs wei yn 'e tsje-rke, dêr 't er pireekjen heart 'diat er moarn wol stjerre kin, en dat it freeslik wêze scil onbikeard 'de iwichheid yn to gean, omdat de sündige siele dêr foar in rjuchtfeardige rjuchter forskine scil, dat hy den mei syn bytsje neatbitsjuttende deugden fiers to licht bifoun wirdé scil en ienkear yn de oardeelsdei it wird hearre scil: „iGean wei fen my, forflokte! yn 't iwige fjür, dat for ele divel en syn neifolgers stookt wirdt. Den dat gerop fen „Wé, wé!" dat toskknarsen en al dy freeslikheden der by, dat wirklet yn op immen, dy 't sels tige goed wit, dat er 't soms fiers to mal docht. Diêr tsjinoer komt er to hearren hwet lof en eare de frommen krije en hwet hearlikheit hja to wachtsjen ha. Dat docht him oan en hy seit by him sels: „Wrychticih, it is slim!" Hy komt der yn syn ienliklieit mei om to pakken; en sjuch, sa wirde foUen bikleard. As sokke minsken den foartoan better binne as te foaren, yn hjar dwaenen litten, den bet sa 'n bikearing sikerwier wol wearde. Mar bring; t it oars neat to wei as platen en skynheilicih suchtsjen, wyls 't' se faek yet de katten yn 'ttsjuster knipe, — den bitsjut it nen byt. Trooh in bank fait op to merken dat sa 'n bikearing by de frouljuc gauwer wirtel sjit as by de manljuc; licht wol troch dat de frouljuc oer 't algemien weaker en senuwaohtiger binne as de manljue.

Mar as men nou dit alles neigiet, den kin m'en sjên ho gau in minske der ta oergiet om oan 'e liedban to rinnen. Ynpleats fen üt eigen eagen, to sjên en selsstannich to oardieljen, to oadersiikjen en to forgelykjen, bljuwt men hingjen oaii in foarm, ' mienende dat de wierbeid dêryn opsletéten leit. Honear scil de tiid yet ris komme, dat men de wierheid siikket yn de ïrijheid net yn de talmud, de zendaVesta, de koran oï de bibeL mar yn 't Ijo'cht fen de soune, reden en de natür, dêr 't se for elkenien to finen is?

Niet waar? Alles zoo klaar als een klontje. Onbegrijpelijk, dat andere menschen, in 'den loop der eeuwen dat ook niet zoo hebben ingezien, 'dat eerst Tjibbe Geerts van der Meulen geboren moest worden om dit alles in zijn wondere eenvoud uit te vinden.

En de oude, hij merkt het niet, dat hij, terwijl hij zich na.ïef verbeeldt de dingen tot op' den bodem te doorzien, gaat langs afgronden van Goddelijke wonderen, die geen mensch ooit zal kunnen peilen.

En dat deze „ziener" in dezie beschouwing niet allèèn stond maar vertegenwoiordiger was van het Friesche ras, blijkt wel uit den grooten bijval, die dö Nutslezingen van Van der Meulen en Dijkstra indertijd vonden en uit de grootere plaats, die het modernisme een tijdlang in Friesland heeft gehad en nog steeds heeft.

„Oppervlakkigheid". Maar deze zelfde oplpiervlalkkigheid heerscht oote vaak! TDIJ hen, die wat hun belijdenis aangaat lijnrecht tegenover het modernisme staan, bij de orthodox Gereformeerden. Het verschil is allèèn, 'dat, terwijl de vrijzinnige Fries het mysterie looc'hent, den orthodoixen Fries het mysterie ontgaat, zoodat hij de ontzaglijke waarheden van Schrift en belijdenis aanvaardt en er over redeneert alsof het iets heel gewoons was.

Zoo komt het, dat een ortho'doLS-e 'Fries, waaneer hij een ongeloovige zoekt te overtuigen van het ware der 'Gereformeerde belijidenis, wanneer die ongeloovige zich toch niet gewo'nnen geeft, het hoofd schudt en bij zichzelf zlegt: „Hoe is 't mogelijk, het is toch zoo Maar als een klontje".

Zoo komt het, dat er orthodoxe Friezen zijn, bij wie gij zoo weinig merkt van geloofso-ntroering, terwijl zij toch zoo kunnen redeneeren over en het opnemen voor de waarheid der wonderen, die van het geloof de inhoud vormen.

Nu behoeft zulk een orthodoxie daarom nog niet „dood" te zijn.

Evengoed als er ondanks mysticistisdhe afwijkingen, bij de bewoners van de Veluwe b.v., tocïi wel waarachtig geloof in het hart kan zijn, zoo kan er ook onder die, al te koudverstandelijte, , oppervlakte, wel waarachtig geloof wonen. Maar 'dat neemt niet weg, dat het dan toch, evenals het mysticism'e, een afwijking is, een abnormaliteit in het geloofsleven.

Zoo ernstig een krankheid als het mysticisme is deze afwijking evenwel niet.

Zelfs daar waar inderdaad van doode orthodoxie zou kunnen worden gesproken, en hoeveel minder dan, waar in de diepte van 't hart 't ware leven woont, leidt deze verstandsopipervlalfkigheid tot antinomianisme; in de leer natuurlijk niet, want daar past ze niet in het systeem; maar ook in het leven niet; de macht der consequentie in het redetneeren is zoo groot, dat zij zelfs daar waar de eenheid met Christus ontbreken zou, in het leven dringt tot een levensvorm, die met de beleden waarheid in overeenstemming is.

Een voorbeeld van die consequentie in het leven is het Avondmaalsbezoek.

Wanneer een Fries éénmaal belijdenis deed, dan houdt hij ook Avondmaal.

Ook al gevoelt hij op een gegeven oogenblik niet, dat hij een kind des Heeren is.

Omdat hij begrijpt, dat belijldenis en Avondmaal bij elkaar behaoren, houdt hij Avondmaal.

Ieder gevoelt van hoe groote en goede beteekenis zulk een karaktertrek is , voor de levensheiliging bij een zuivere, al zou het ook maar een bloot verstandelijke belijdenis zijn.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen