De Nassau-Saga.

In het begin dezer eeuw deed een nieuwe soort van roman haar intrede ia de literatuur. Het was wat de Amerikanen en Engelschen noiemen de Life Novel, de biografische roman. Zij ontstond in Amerika 1), maar de beroemdste voorbeelden er van zijn producten van den Franschen en Engelschen geest. R o main Rolland gaf zijn Jean Christophe, Arnold Bennett zijn Old Wives' Tale. De onlangs ovededen Engelscho schrijver Galsworthy bouwde zijn Forsyte Saga op: het leven van het geslacht der Forsytes, O'ver een periode van een halve eeuw, tot op onzen tijd, met een stamboom in optima forma (de

Modern Comedy is er hier bij gerekend: samen zes romans, plus vier interludia).

Deze romans waren doortrokken van wat de Amerikaansche hoogteeraar Phelps noemt de „Spirit of Reality", en wat ik ©en psychologisch realisme zou willen noemen.

Hvigh Walpol© bracht ©r de romantiek in. Zijn geweldig© Berries Saga, die begint met het geslacht der Herri©s in de 18© eeuw, ©n in het dit jaar te verschijnen vierde deel zal eindigen m©t dezen tijd, is bezield door dat psychologisch romantisch realisme, dat, naar ik meen, d© toekomst heeft.

De drie nu v©rsch©rLen deelen van dez© Herries Saga hebben ook wel iets van historisch© romans, in zoo-verre wij als achtergrond van de lotgevallen der Herries' het leven der 18e en 19e eeuw zich zien ontrollen, terwijl zich historische figuren als Southey, de jonge Coleridge ©n anderen over het tooneel bewegen.

Van M a r j o r i e B o w e n zou men in zekeren zin kunnen zeggen, dat zij ook een saga heeft geschreven: de Nassau-Saga. Zij toch gaf ©en reeks historische romans, of beter deed ik misschien te zeggen geromantiseerde historie-verhalen, waarin geschilderd worden d© lotgevallen van ons roemrijke vorstenhuis, zooals die zich concentreeren om d© twee groote helden van dat geslacht: Willem de Zwijger, de Vadei des Vaderlands, en de Stadhouder-Koning Willem IIL

Dat de laatste de Engelsche schrijfster het eerst bozig hield, ligt voor de hand. Was hij niet de grootste koning die Engeland ooit gehad heeft? Zij heeft hem verheerlijkt in de bekende trilogie I'll maintain, .The Defender of th© Faith en For God and the King, in het Nederlandsch vertaald dus: Ik zal handhaven, De Verdediger des Geloofs en Voor God en den Koning.

Maar daarna heeft ook de grondlegger der godsdienstige en staatkundig© vrijheid van de Nederlanden en daarmee veeïszins van de geheele Protestantsche wereld, de held en martelaar wiens geboorte wij nu na vier eeuwen feestelijk herdenken, haar liefdevolle aandacht geboeid.

Het resultaat is geweest boeken als Prince and Heretic en Dei Gratia, die ons dus den grooten Zwijger schetsen als Prins en Ketter en in zijn ootmoedige fierheid van t© zijn wat hij was alleen ©n uitsluitend B. ij d e G r-a t i e

Gods, Op deze twee werken van Marjorie Bowen wil ik hier in dit Willem de Zwijger-nummer van „De Reformatie" bijzonder de aandacht vestigen, omdat we kunnen zeggen dat zij te zamen vormen de „Life Noivel" van Prins Willem de Eerste van Oranje.

Oranje. Natuurlijk kan het dezen ko©r mijn bedoeling niet zijn o-m te trachten onze houding te bepalen ten opzichte van d© nogal bestreden letterkundige waard© der boeben van Marjori© Bowen.

Wanneer ik ze in mijn Modern© Eng©lsch© Literatuur kortweg als „uitstekende historisch© romans" heb aangeduid, dan is dat niettegenstaande het niet altijd even fraaie Engelsch, niettegenstaande de kleine historisch© en topografische onnauwkeurigheden waarop de bewonderende Nederlander haar zijns ondanks nu en dan betrapt, niettegenstaande zelfs het feit dat ik niet zoo zeker ben of we de bedoelde werken e i g e n 1 ij k wel in den strikten zin van het woord historisch© romans kunnen noemen: ze zijn eigenlijk meer geromantisee-rde historie, zooals ik reeds zei; en felle dramatische kracht is niet karakteristiek voor deze schrijfster.

deze schrijfster. Maar gemakshalve blijven we ze toch maar historische romans heeten. En uitstekend© historische romans dan. Waarom?

Omdat de genoemde gebreken ten Slotte in het niet verzinken bij die eene prachtige „saving quality" dezer boeken: de begrijpend© liefde, gesteund düöx deege historische studie, die ons de Nassausche helden schildert zooals we voelen dat ze in hoofdzaak moeten gewee*st zijn. De fijne vrouwelijke intuïtie van deze kunstenares bij de gratie Gods, dringt door tot het leven, en stelt de kunstenares in staat een licht te werpen op de nobele vorsten uit het huis van Nassau, dat de grondigste studie hunner geschiedenis ons niet geven kan. Zij brengt het menschelijke, het persoonlijke in hen tot ons, en doet dat met een warm coloriet op haar penseel.

Wat ons bijzonder treft inde-ze Nassau-saga is de innige samenbinding tusschen de verschillende leden der Nassau-famiïie, tusschen d© zoons di© uit het ouderlijke nest op Dillenburg waren uitgevlogen, en tusschen deze en de zeer nobele vrouwe Juliana van Stolberg, hun moeder, die, eerst zonder, later met Graaf Jan, op den ouden Nassau-burcht verbleef. We wisten dat wel, zeker, maar in Marjorie Bowen's genoemde boeken over den Zwijger, beleven we het.

Wat den Prins zelf betreft, het is niet te verwonderen in een echt-vrouwelijke kunstenares als Marjorie Bowen, dat de verhouding van den Prins tot zijn vrouwen, het karakter dier vrouwen, de reactie van die vrouwen op den Prins en van den Prins op haar, een belangrijke plaats in deze werken inneemt. En als we de historische werkelijkheid, zooals ons di© b.v. geschetst wordt in het artikel Het Huwelijk van Prins Willem I van Dr Adrian a P. Roos© in het mooie Maart-April-numin©r van „Stemmen des Tijds", vergelijken met den indruk dien Marjorie Bowen ons geeft, dan komen we tot de conclusie dat deze in hoofdzaak historisch juist is; terwijl de „human touch", welke zeer geaccentueerd wordt door de introductie van d© schoone Vlaamsche, Renée de Meung, met haar opofferende liefde voor den Prins, het geheel© beeld inderdaad onvergetelijk maakt.

Marjorie Bowen schildert haar held, den grooten Zwijger, die van alles het middelpunt is, in zijn ontwikkeling vanaf het oogenblik dat hij, als een weelderige, wereldsche jongeman van 28 jaar, sinds drie jaar weduwnaar van de rijk© Anna van Buren, aan het Saksische hof te Leipzig komt voor zijn huwelijk met de 17-jarige Ainna van Saksen; de innemende, knappe Roomsch-Katholiek, vertrouwd met het hof, met de vrouwen, doorkneed in al de listen der politiek en de intrigues van een milieu als waarvan Karel V het middelpunt was geweest, — en de jeugdige, onervaren, trotsche, opvliegende, boosaardige Protestante, verwrongen naar lichaam en geest. Wlat moest dat worden?

Reeds terstond leeren we Willem kennen als d© groote Zwijger, d.w.z. als de aangename causeur met het onverstoorbaar goede humeur, aan wiens invloed niemand die met hem in aanraking kwam zich onttrekken kon; di© zich steeds volkomen beheerschte, zeer groote menschenkennis had, en over de zaken waar het op aankwam nooit meer zei danhij kwijtwild© wezen. Hij is een genie als diplomaat, als staatsman; als krijgsman is hij middelmatig.

We zien, hoe in den smeltkroes van zijn ongelukkig huwelijk en van de bang© tijden di© kom©n voor d© Nederlanden en daarmee voor hemzelf, die hun zaak hoe langer hoe meer tot de zijn© gaat maken, zijn nobele karaktereigenschappen zich verdiepen, zijn talenten zich ontwikkelen. We zien hoe deze min of meer Libertijnsche Roomsch-Katholiek, in wie de heriimeringen aan den Lutherschen familiekring niet gestorven zijn, van het begin ai verdraagzaam is en blijft en in zijn eisch van gewetens-, van godsdienstvrijheid zijn tijd ver vooruit is; hoe hij als balling op den Dillenburg zich door ©en Luthersch predikant laat onderrichten en den Bijbel leest; hoe hij sterk onder den invloed komt van den nobelen Hugenoot Caspar de Coligny; hoe hij ten slotte zich aansluit bij de Calvinisten; hoe hij onbedwingbaar veerkrachtig en volhardend met hen strijdt en lijdt, om eindelijk met vromen moed te Delft als martelaar voor de zaak der Nederlanden het leven te laten.

Green wispelturigheid mag in die houding van den Prins ten opzichte van den godsdienst gezien worden, te minder wanneer m-en bedenkt hoeveel pogingen ©r gedaan werden in dien tijd om Lutherschen en G©reform©erden te vereenigen, ja hoe de drang naar het concilie dat ten slotte den naam van Trente berucht heeft gemaakt, oorspronkelijk opkwam uit den wensch om Roomschen en Protestanten tot elkander te brengen.

En Marjorie Bowen geeft ook niet den indruk van wispelturigheid in haar held. Wel meen ik, dat Oranje meer geloofsheld was, dan men zelfs uit Dei Gratia zou vermoeden.

') Echter kan als een voorlooper misschien eenigszins beschouwd worden Guy de Maupassant's Une Vie (1883).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen