GeheugenvandeVU cookies

Voor optimale prestaties van de website gebruiken wij cookies. Overeenstemmig met de EU GDPR kunt u kiezen welke cookies u wilt toestaan.

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies

Noodzakelijke en wettelijk toegestane cookies zijn verplicht om de basisfunctionaliteit van GeheugenvandeVU te kunnen gebruiken.

Optionele cookies

Onderstaande cookies zijn optioneel, maar verbeteren uw ervaring van GeheugenvandeVU.

Bekijk het origineel

POPULAIR-WETENSCHAPPELIJKE SCHETSEN

Bekijk het origineel

+ Meer informatie

POPULAIR-WETENSCHAPPELIJKE SCHETSEN

8 minuten leestijd Arcering uitzetten

Geestelijke volksgezondheid.

V. VeranflerinB on Het terrein fler wetenschap.

Na aldus gezien te hebben wat het begrip geestelijke volksgezondheid eigenlijk inhoudt, op welk terrein de beweging voor geestelijke volksgezondheid zich beweegt en wat haar geschiedenis is, komt de vraag naar voren waaraan het te danken is, dat deze beweging in betrekkelijk korten tijd zooveel opgang heeft gemaakt. Bij de beantwoording van deze vraag dienen we verschillende veranderingen op wetenschappelijk terrein en opi het gebied der cultuur onder de oogen te zien, want het gebouw der belangstelling voor de geestelijke volksgezondheid rust op vele pijlers.

Zooals bekend heeft de hygiëne de laatste halve eeuw een zeer groote vlucht genomen, dank zij vele nieuwe ontdekkingen en uitvindingen op geneeskundig gebied. Dat het lichaam en het lichamelijk welzijn hierbij op den voorgrond stond, valt niet te ontkennen, maar is begrijpelijk. Immers de microscoop had de wereld der bacteriën ontdekt en de stoffelijke ziektekiemen, vroeger onzichtbaar en daarom onbekend, aan het licht gebracht. Hiermede was tevens de oorzaak gevonden van tal van infectieziekten, die gedurende eeuwen haar slachtoffers bij duizenden en tienduizenden gemaakt hadden en waartegenover de geneeskundigen vroeger in het duister getast hadden. Daarbij komt nog, dat de chemische industrie een ongekend hooge vlucht heeft genomen en tal van waardevolle praeparaten aan het arsenaal der medici toevoegde. Door allerlei voorzorgsmaatregelen, meest wettelijk geregeld, als goed drinkwater, deugdelijk voed^ sel, ruimere woningen, toepassing van vaccins, sera, nieuwe geneesmiddelen, enz., kan men veel onheil, waar vroeger de menschheid vrijwel machteloos tegenover stond, voorkomen of in den beginne stuiten. In 50 jaar tij ds verminderde het sterftecijfer van 235 op de lO.OOO inwoners tot 91 op de 10.000; de zuigelingensterfte daalde van 25 op 5 procent; het aantal tuberculoselijders werd teruggedrongen van 11 op de 10.000 tot 7.43 op de 10.000; de framboesialijders i) in de tropen konden als het ware met één slag genezen worden ^), waardoor de ziekenhuizen, vroeger overvol met deze patiënten, leeg kwamen te staan; de ontdekkilig der insuline ^) bracht de redding van vele, zonder dit middel ten doode opgeschreven, lijders aan suikerziekte, enz. enz.

Hoe groote vlucht de hygiëne ook genomen had, zij was, gelijk gezegd, eenzijdig georiënteerd. Het lichamelijk welzijn stond op den voorgrond, het materialisme vierde hoogtij. Zeker — de psychiatrie, de wetenschap, die zich bezig houdt met de bestudeering der geestelijke afwijkingen van den mensch, werd niet vergeten. Integendeel, belangrijke vondsten op het gebied van het centraal en peripheer zenuwstelsel hebben onze kennis over den bouw en de werking onzer hersenen, rugge-

merg en zenuwen zeer vermeerderd. En ook is door deze kennis ongetwijfeld de behandeling en verpleging der geesteszieken ontzaglijk verbeterd en zijn middelen gevonden, die tot genezing kunnen leiden. De neuro-chirurgie *) en de hormoontherapie'') zijn daar o.m. de bewijzen van. Maar dit alles neemt niet weg, dat men tot voor kort algemeen de uitsluitend mechanische opvatting huldigde: elke stoornis in de geestelijke functie veronderstelt een stoornis in de materieele organisatie der hersenen^), en dus langen tijd in de psychiatrie voor eenige andere beschouwing dan de uitsluitend stoffelijke geen plaats was.

Thans is er in dit opzicht een kentering gekomen. Voor de geestelijke zijde van den mensch, zoo lang verwaarloosd, heeft men weer oog gekregen. Onder invloed van de nieuwe inzichten der zielkunde, met name van de psycho-analyse'), die de diepere roerselen van het bewustzijnsleven ontsluierde door bloot te leggen de onbewuste beweeggronden van onze daden, van onze houding in het leven, van ons gedrag, van onze afwijkingen, is de medische wetenschap bezig zicli in meer geestelijke richting te oriënteeren. 'De studie vmi onze neigingen, driften en aanleg schonken een dieper inzicht hoe zich het karakter vormt en welk een voorname rol de constitutie, het temperament, de opvoeding, de gewoontevorming, het voorbeeld en het maatschappelijk milieu spelen. Vooral is duidelijk aan het licht getreden de zeer

bijzondere beteekenis van het milieu, van de opvoeding, van sociaal-oeconomische toestanden, zooals armoede en welvaart, voor het ontstaan van geestelijke afwijkingen. Meer en meer komt men tot het inzicht, dat krankzinnigen, zwakzinnigen, estelijk minder begaafden, psychopathen, alcoho- ^isten, misdadigers, maatschappelijk ongeschikten, •moeilijk opvoedbare kinderen, wel allen in geestelijk opzicht afwijkend zijn, maar velen hunner dit slechts zijn door een stoornis in de wisselwerking tusschen individu en gemeenschap. ^)

Zoo is ontstaan naast de klinische psychiatrie, die bestudeert de geestelijke afwijkingen van den mensch, hoofdzakelijk wat den persoon van den zieke aangaat, de sociale psychiatrie, die zich bezighoudt met alle vraagstukken betrekking hebbende op stoornissen in de geestelijke gezondheid van individu èn gemeenschap, ljwelke tak van wetenschap, ofschoon zich alleen aepalend tot het afwijkende, van zoo groote waarde |ls voor de geestelijke volksgezondheid.

Dat deze nieuwe inzichten in de psychiatrische wetenschap inderdaad baan hebben gebroken komt • het duidelijkst en meest zichtbaar tot uiting in de totale verandering, die de krankzinnigengestichten den laatsten tijd hebben ondergaan, want overal is men bezig de laatste resten van de verouderde verpleging van krankzinnigen op te ruimen. Werd men vroeger op de z.g.n. onrustige afdeelingen direct omringd door een aantal scheldende, door elkaar pratende en schreeuwende patiënten, zag men er velen rusteloos heen en weer loopen of op banken of op den grond liggen, zinloos voor zich uit pratend, of trof men er een aantal vechtende patiënten aan, in één woord een dnoogelijk droevige verzameling „gekken", waartusschen het verplegende personeel zoo goed als dit mogelijk was eenige orde trachtte te handhaven, tegenwoordig vindt men deze toestanden zoo goed als niet meer. ^)

Witgekalkte muren zijn vervangen door vroolijk gekleurde wanden. Voor groote banken en lange tafels zijn in de plaats gekomen stoelen en kleine tafeltjes met een kleedje en bloemvaasje. De ramen met gedeeltelijk gekleurd glas geven een geheel ander aanzien dan de vroegere getraliede vensters. De uniforme gestichtskleeding wordt verlaten en aan de patiënten wordt meer vrijheid gegeven dan weleer. De ledigheid, die hier in bij zonderen zin des duivels oorkussen is, heeft plaats gemaakt voor nuttigen arbeid, passend bij lederen patiënt afzonderlijk.

Uit deze korte schets blijkt duidelijk welk een diepgaande wijziging de verpleging van krankzinnigen heeft ondergaan. De kloof tusschen gesticht en maatschappij is overbrugd. De inrichting, vroeger een wereldje op zichzelf en als het ware afgekapseld in de sarnenleving, heeft verbindingswegen gekregen met de maatschappij. Het gesticht is uit zijn isolement getreden en als behandelingsinstituut voor een deel der zieken niet meer dan een doorgangshuis, voor een ander deel arbeidsinrichting en voor het kleinste deel slechts verzorgingsmrichting en alzoo een schakel in de lange keten tusschen voor- en ndzorg.

Inderdaad, de psychiater heeft zijn horizon belangrijk verruimd, toen hij tot het besef kwam, dat ook voor geestes-ziekten, evenals voor lichamelijke ziekten, de samenleving prikkels oplevert. De sociale psychiatrie, ontsproten uit het inzicht, , dat de oorzaak van geestes-afwijkingen eigenlijk nooit zuiver individueel is, schenkt daarom aandacht aan alcoholisme, geslachtsziekten, prostitutie, volkshuisvesting e.d. en let niet minder op de talrijke geestelijke stroomingen in de samenleving.

Met de ontwikkeling van de sociale psycliiatrie kwam tevens naar voren de prophylaxe, het streven de prikkels uit de samenleving te elimineeren of te neutraliseeren. Zoo ontstonden de voorzorg voor geestesziekten, welke ten doel heeft menschen, die geestelijk debiel i") worden, door raad en daad te steunen en te voorkomen, dat zij in een gesticht belanden, en de nazorg van geestes-zieken, die ten doel heeft ontslagen gestichts-patiënten den overgang in het vrije maatschappelijk leven te vergemakkelijken en dreigende gevaren te omgaan.

Deze z.g.n. buitendienst heeft derhalve een grootsche en uitgebreide taak. Op de consultatiebureaus worden alle gewenschte inlichtingen verstrekt en daadwerkelijke hulp en steun geboden. En voorts bezoeken de geneesheeren, ter zijde gestaan door de maatschappelijke werksters, de patiënten in hun omgeving, gaan de huiselijke en maatschappelijke omstandigheden na, verschaffen raad, effenen moeilijkheden en betrachten op die wijze zoowel voor- als nazorg.

Hieruit blijkt voldoende van hoe groote waarde de sociale psychiatrie is voor de psychische hygiëne, want juist door dezen buitendienst wordt de sociaal-praeventieve streving der geestelijke volksgezondheid mogelijk.

A. G. D:


1) Een in de tropen veel voorkomende, op syphilis gelijkende, chronische infectieziekte, waarbij over de huid verspreide, wratachtige, op een framboos gelijkende knobbels optreden.

2) Door middel van salvarsan-inspuitingen, een zeer samengestelde arsenicum-verbinding.

3) Inwendig afscheidingsproduct van de alvleeschklier, dat de suiker-stofwisseling van de lever regelt.

4) Heelkunde van het centrale zenuwstelsel.

5) Hormonen zijn afscheidingsproducten van klieren, welke niet door uitloozingsbuizen worden afgevoerd, maat direct in het bloed worden opgenomen en aldaar, of in andere organen, waar het bloed hen heenvoert, hun werking ontvouwen.

6) Prof. Dr G. Jelgersma: Leerboek der Psychiatrie Amsterdam, 1917, Dl I, blz. 11.

7) De psycho-analyse (letterlijk: zielsontleding) tracht de onbewuste functies der ziel te ontleden; vandaar dat men ook wel spreekt van diepte-zielkunde.

8) Prof. Dr W. M. van der Scheer: Het begrip „Geeslelijke Volksgezondheid", I.e., blz, 6.

9) Dr W. M. van der Scheer: De beteekenis van het gesticht voor de .Geestelijke Volksgezondheid. Verslag van de vergadering der Ned. Ver. ter bevordering der geestelijke volksgezondheid, 20 Dec. 1930, blz. 23.

10) Lichte vorm van zvirakzinnigheid.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 11 november 1938

De Reformatie | 8 Pagina's

POPULAIR-WETENSCHAPPELIJKE SCHETSEN

Bekijk de hele uitgave van vrijdag 11 november 1938

De Reformatie | 8 Pagina's