VU Magazine 1974 - pagina 373

Adorno een radicalere stelling, deze: n.l. dat de maatschappij eigenlijk nooit uit de ban van de mythe is losgeraakt. Met deze mythische oever. Gemeten aan de intenties waardoor ban wordt gedoeld op een zich alsmaar herMarcuse, Adorno e.a. zich hebben laten leihalend grondgebeuren, de eeuwige terugden, is op het ogenblik de kritische theorie keer van het beheersingsprincipe. Dit 'Herrvan de Frankfurter Schule eigenlijk een zaak schaftsprinzip' is het grondbeginsel van het van het verleden. Zij werkt echter nog in mythische bestaan. twee richtingen door. In de eerste plaats heeft Dit houdt tweeërlei in. zij de leer van de klassenstrijd weer aantrekTen eerste dat de Verlichting - het mondigkelijk gemaakt en heeft zij in het bewustzijn heidsstreven in de 18de eeuw - gefaald heeft, van vooral de jongere generatie een diepe Griffioen: Een centraal thema van de Frankfur- dat het nooit is gelukt de ban van de mythe te verandering bewerkt. In de tweede plaats ter Schule, vooral van Adorno, is de re-mytho- doorbreken. En ten tweede dat in de geschievormt deze kritische theorie de grondslag en logisering van de maatschappij. Zoudt u de denis van een vooruitgang in humaniteit de achtergrond; van alle programma's van de lezers willen uitleggen wat hiermee wordt be- geen sprake kan zijn. De enige vooruitgang is culturele revolutie, d.w.z. de revolutie van doeld? die in natuurbeheersing, waarbij de door het mens-zijn op alle niveaus, waarbij het wetenschap en techniek beheersende mens centraal om de zin van het bestaan gaat. In dit Dat is een moeilijke taak, maar ik wil een po- zelf de dupe van zijn natuurbeheersing is gelaatste opzicht is de kritische theorie nog vol- ging wagen. Achter dit spreken steekt bij worden. Misschien kan ik de idee van een reop actueel. mythologisering nog als volgt toelichten. Hegel heeft het eens zo uitgedrukt: de moderne maatschappij heeft de tendens zichzelf tot Klapwijk: Vindt de protestbeweging van de stuhet een en het al te verklaren, de mens geheel denten nu elders haar ideologie en inspiratie? voor zichzelf op te eisen en hem geen andere rechten te gunnen dan die hem door haar beWat ervoor in de plaats gekomen is, is een middeling verleend worden. Deze totalitaire mengsel van hoogst ongelijksoortige bestandtendens is in onze tijd in een beslissend stadelen, die eigenlijk volgens berekening van dium gekomen: de nieuwe mythe is eigenlijk macjhtsstrategie en machtsvorming zijn sade maatschappij zelf. Zoals de mensen vroemengesteld. ger hun goden hebben aanbeden, zo aanbidden zij nu dit collectieve, onpersoonlijke weKlapwijk: Welke bestanddelen heeft u op het zen. oog? Deze re-mythologisering kondigt zich ook De studentenbeweging knoopt in de eerste aan in de behoefte aan collectieve zingeving: plaats aan bij de nihilistische geschiedbede moderne mens verlangt van de samenschouwing van de kritische theorie (de geforleving een nieuwe levenszin. Het Marxisme, ceerde breuk met het verleden). In de tweede of algemener: het socialisme, heeft hier haar plaats grijpt zij op de negentiende-eeuwse nieuwe quasi-religieuze, politieke plaats geklassenleer terug en verwerkt zij - wat de kregen, omdat het de enige leer is die tegenlatere ontwikkeling van het marxisme betreft woordig de mens een dergelijke collectieve - vooral de door Lenin ingebrachte elemenzingeving aanbiedt. ten. Ten derde probeert zij een geheel nieuwe dimensie te ontsluiten, nl. van een socialisme Griffioen: Adorno heeft vooral ook hetfascisme dat bestand is tegen de ontsporingen van het als zo'n collectieve macht en allesbeheersend socialisme in de communistische staten, waarideaal getekend. Bent u persoonlijk van mein het immers tot een totale beheersing van ning dat de re-mythologisering zich ook na de de maatschappij door een staatsbureaucratie overwinning op hetfascisme heeft voortgezet? is gekomen. Deze bestanddelen vormen allesbehalve een eenheid. Een theoretisch doorJa, wij kunnen de koers van de moderne dacht en geconcretiseerd ontwerp van een maatschappij beschouwen als een vernieunieuw type socialisme is er alleen als prowing van de tendens die tijdens het fascisme gram, als wens. haar wezen heeft getoond in Auschwitz. Daarom kunnen wij ook slechts met diepe verbijstering en onrust deze nieuwe ontwikKlapwijk: Speelt het anarchisme dat in de stukeling tegemoetzien. Ten diepste hebben wij dentenopstand te Parijs en in de provo- en kahierin met een nieuwe vorm van re-barbarisebouterbeweging in Nederland de boventoon ring te doen. Ik geloof dat de re-mythologisevoerde, in dit verband een rolvan betekenis? ring van de maatschappij het eigenlijke probleem van de moderne tijd is. In de studentenbeweging als politieke beweEen geheel andere vraag is of de behoeften ging heeft zich een splitsing voltrokken in die in deze richting dringen al dan niet legienerzijds groepen die in de gevestigde partiem zijn. Daarop zou ik willen zeggen dat wij tijen zijn geïnfiltreerd en anderzijds groepen er niet onderuit zullen komen over nieuwe die zichzelf naar het principe van de klassenvormen van collectieve zin-bemiddeling na strijd in een autoritaire en gedisciplineerde, te denken. Het is niet voldoende een feiteleninistische kaderpartij hebben georganiseerd. lijke ontwikkeling te constateren, te beklagen Daarmee zijn de van oorsprong dominante en in naam van achterhaalde idealen te beanarchistische elementen uitgescheiden; op magazine

het ogenblik vegeteert het slechts voort als een randverschijnsel. Dit mag echter niet een verkeerd beeld van de betekenis van het anarchisme geven. Want buiten de politieke beweging is het wel terdege aanwezig. De moderne onderwijsvernieuwing heeft het anarchisme, om zo te zeggen, volledig gelegitimeerd en gerehabihteerd. In de schoolhervorming is de anarchistische component uiterst actueel!

31

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen