VU Magazine 1992 - pagina 282

tegenslag dat ze tot passiviteit, ja zelfs tot lethargie vervallen is. De voorgangers van deze nieuwe kansarmen zijn door dezelfde sociologen bestempeld als de 'protestgeneratie'. Het is niet moeiUjk een voorstelling te maken van wat er met deze aanduiding bedoeld wordt. Het gaat om degenen die opgegroeid zijn in 'de jaren zestig', en van deze jaren heeft iedereen wel een beeld. Het was de tijd dat studenten in Parijs, in Berkeley en, jawel, ook in enkele Nederlandse universiteitssteden, de straat opgingen. Het was de tijd van de bezetting van het Maagdenhuis, van provo, van de happenings rond het Lieverdje op het Amsterdamse Spui, het was de tijd van de Dolle Mina en van... ja, van wat eigenlijk niét? Het was de tijd, kortom, dat de verbeelding aan de macht leek te komen. Alles moest anders en alles kón ook anders - althans, zo leek het. Zowel op politiek als op cultureel gebied werden grenzen overschreden en taboes doorbroken die onaantastbaar hadden geleken. En het protest van degenen die toen vóór in de twintig waren, werd een levensstijl. Het haar moest lang, de terlenkabroek uit en de spijkerbroek aan. Allerhande roezen - van drank, drugs en meer - werden beproefd. De protestgeneratie had bepaalde muziek tot de hare gemaakt {Bob Dylan bijvoorbeeld) en had zich zelfs een filosofische school toegeëigend (de neo-marxistische Frankfurter Schule). Het wekt geen verbazing ook niet bij wie er nu van een afstand op terugkijkt - dat degenen die de ervaringen van de jaren zestig hebben ondervonden zich deze tijd nog lang heugen. Erfenis

16

De twintigers van toen werden echter dertigers, en er diende zich een nieuwe lichting twintigers aan. Die had geen boodschap aan de jaren zestig - maar ontkwam simpelweg niet aan de erfenis die zij opgedrongen kreeg, want de nieuwe twintigers (de dertigers van nu, de leeftijdgenoten van Tessel) werden steeds opnieuw lastig gevallen met verhalen over de jaren zestig - die al snel uitgroeiden tot De Jaren Zestig. Tóen leefde er iets, tóen gebeurde er iets, tóen was het spannend. Maar ach, nu was er niets meer aan, want waar

vu MAGAZINE JUL/AUG 1992

bleven ze nu, de opvolgers van de protestanten van toen? Dat was de boodschap die de zogenaamde 'verloren generatie' uitentreure voorgehouden kreeg. Tot vervelens toe. En ik kan het weten, want ik behoor zelf tot deze treurige generatie. De neergang die mijn voorgangers opmerkten, heb ik aan den lijve ondervonden. Toen ik begon te studeren - in 1977 - bestond de studentenbeweging eigenlijk al nauwehjks meer. Eind jaren zestig had die nog de hele samenleving op haar kop gezet met haar democratiseringsidealen, en in de eerste helft van de jaren zeventig was het haar nog gelukt duizenden mensen de straat op te krijgen m verzet tegen hogere collegegelden. Maar ik was te laat: in mijn tijd lukte er eigerdijk niets meer. En dat drukte op ons. Maar nachtenlange pogingen - gehuld in dampen van uiteenlopende aard - om te achterhalen waar het fout was gegaan, bleven zonder vruchten. Aan het begin van de jaren tachtig kwam ik in de universiteitsraad terecht - een verworvenheid waarvoor de studentenbeweging ooit gevochten had en waarvoor nu nog slechts een derde van de studenten het opbracht zijn stem uit te brengen. Een jaar lang liepen wij (mijn zeven fractiegenoten en ik) het vuur uit onze sloffen voor de belangen van de studenten, onze volstrekt gezichtsloze achterban. Wie is eigenhjk onze achterban, en wat wil ze? W e hadden er geen flauw benul van. Heel af en toe had één van ons de euvele moed zich af te vragen wat eigerdijk de zin van onze bezigheden was. Deze vraag werd steeds zo snel als maar kon gesmoord: de zin-vraag is zinloos, daar waren we het over eens. In de schaduw van de jaren zestig bleef het kil. W e konden wel smalen over de studentenbeweging van toen - inmiddels immers dertigers bij wie het vuur allang gedoofd was - maar het viel moeilijk te ontkennen dat de studentenbeweging van nu inderdaad niets voorstelde, en dat het ons maar niet lukte om het vuurtje weer op te stoken. W e móesten het wel toegeven: de dertigers hadden gelijk.

Apologie De dertigers van toen, de veertigers van nu hebben géén gehjk. Dat is de boodschap van een onlangs versche-

nen bundel artikelen over nieuwe sociale bewegingen, 'Tussen verbeelding en macht' geheten. De twee voornaamste auteurs van de bundel. Jan Willem Duyvendak en Ruud Koopmans, zijn van dezelfde generatie als Tessel en zijn geestelijke vader Jan Eilander. En hun bijdragen aan de bundel laten zich bij vlagen lezen als de apologie van hun - en mijn - generatie. "De periode eindjaren zestig, begin jaren zeventig blijkt dermate vormend en beeldbepalend te zijn geweest dat alles daartegen wordt afgezet", schrijven Duyvendak en Koopmans. Met nauw verholen ergernis nemen zij deze beeldvorming op de korrel. "Wat eenmaal heeft plaatsgevonden wordt niet opnieuw gezien. Studenten op het MaUeveld en in het Maagdenhuis kunnen bijna geen nieuws meer maken, want het heeft allemaal al eens plaatsgevon-

KRAKERSRELLEN IN DE AMSTERDAMSE VONDELSTRAAT, FEBRUARI 1980: ZOVEEL GEVEELD WAS ER IN DE JAREN ZESTIG NOOIT AAN TE PAS GEKOMEN.

den, het heden is al eens geleefd. Aan acties wordt nauwehjks betekenis gehecht, want alles van betekenis is al vergeven." Alles van betekenis gebeurde in de jaren zestig, en wat daarna nog plaats vond, moet gezien worden als 'uitloper' van deze tijd. Dat is het beeld dat Duyvendak en Koopman uit de wereld willen helpen. Want de rellen tijdens de kroning van koningin Beatrix in Amsterdam, op 30 april 1980, waren niét "de afsluiting van een tijdperk dat veertien jaar eerder met een rookbom begonnen was", zoals wel geschreven is. En de gebeurtenissen rond het kraakpand in de Vondelstraat, in datzelfde jaar, markeren niét "het einde van de jaren zestig en zeventig, het eind van een periode van enorme democratische vitaliteit", zoals ook wel beweerd is. Alom ziet men de jaren zestig als het begin van een geweldige golf van protest die langzaam wegebde en nog tot m de jaren tachtig rimpelingen voortbracht. Dit beeld verhindert het zicht op wat er zich werke-

lijk afspeelde in de tijd sinds de jaren zestig, betogen Duyvendak en Koopmans echter. Het onderzoek dat aan de bundel ten grondslag Hgt onder meer door middel van het screenen van kranten - duidt namelijk niet op één protestgolf, maar op twee golven. De eerste golf begint halverwege de jaren zestig met de opkomst van Provo en heeft haar hoogtepunt rond de studentenacties en de demonstraties tegen de oorlog in Vietnam, in 1969. In 1977 is het met deze golf zo'n beetje gedaan: dat jaar is het betrekkelijk rustig aan het protest-front. Maar de tweede golf is dan al in aantocht, en die bereikt een ongekend hoge top - veel hoger dan de top van de eerste golf - in de eerste helft van de jaren tachtig, met de grote vredesdemonstraties, de anti-kernenergiebeweging en de kraakbeweging. Pas vanaf 1985 ebt het protest bUjvend weg, zij het dat er nog steeds nauwelijks minder actie wordt gevoerd dan in de roemruchte jaren zestig. Er werd in de eerste helft van de ja-

ren tachtig meer actie gevoerd en door meer mensen dan in de jaren zestig, de actiemiddelen waren doorgaans harder - veel meer bezettingen en blokkades - en de eisen waren zeker niet minder vergaand. En toch staan de jaren zestig te boek als de jaren van het protest, als de jaren waarin het allemaal gebeurde. Waarom? Status q u o De meest voor de hand liggende oorzaak is uiteraard dat in de jaren zestig elke vorm van protest nieuw was. De jaren vijftig waren de jaren van de wederopbouw. "Toen was geluk nog heel gewoon", zongen Van Kooten en De Bie ooit over deze tijd, en iedereen was het erover eens hoe het geluk eruit zag: elke avond aardappels en groente op tafel, liefst met een stukje vlees en vette jus erbij - gezellig! De harmonie van deze jaren werd wreed verstoord in de jaren zestig, en dat was een ingnjpende ervaring. Wie op de protesten van toen terugkijkt, vindt die misschien weinig schokkend, veel minder schokkend althans dan wat er later gebeurde. Maar het staat wel vast dat de protesten van de jaren zestig als veel ingrijpender werden ervaren. Het zou nu ondenkbaar zijn dat de autoriteiten in paniek gebracht werden door een stel jongelui dat krenten stond uit te delen aan het winkelend pubhek; tóen was zo'n actie echter een ongekende gebeurtenis. Godslastering, majesteitsschennis, de 'belediging van een bevriend staatshoofd' - tegenwoordig moet je véél verder gaan om nog van dit soort zaken beschuldigd te worden. Misschien is het ook wel zo dat de protesten van de jaren zestig veel bedreigender waren voor de status quo, juist omdat ze door veel minder mensen gedragen werden. Als er een half miljoen mensen meeloopt in een demonstratie tegen de kernwapenwedloop, zoals in 1981 en 1983, dan kan zo'n demonstratie geen bedreiging zijn voor wat er in Nederland fatsoenlijk gevonden wordt. Z o ' n aantal geeft aan dat er in alle lagen van de bevolking, ook onder de gezeten burgers, bepaalde opvattingen leven. Dan zijn deze opvattingen kennelijk met goed fatsoen te verdedigen. Het protest van de jaren zestig was veel meer dan dat van de jaren tach-

17

;o MAGAZfNE lUl/AUG 1992

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen