Eeredienst.

LXIX.

Hoe meer de predicatie uitgewerkt is, des te meer werkt ze uit.

Stel, de dienaar des Woords stuit in zijn gemeente op te groote vasthoudendheid aan het geld, en hij is overtuigd, dat hieronder niet slechts de zake van Gods koninkrijk lijdt, maar dat ook de zielen er door omstrikt zijn. Laat hij nu op den kansel merken, dat hij dit kwaad ontdekte; en mengt hij zoo nu en dan in zijn predicatie een bestraffing, dat de gemeente niet genoeg geeft en een vermaan om meer te geven; en doet hij dat zoo in het algemeen en zonder nadere uitwerking; dan kan men er in negen van de tien gevallen zeker van zijn, dat zulk een bestraffing en vermaan niets uitwerkt. Het mag zijn, dat een heel enkel maal, wie koper met de vingers greep, het koper er weer uit laat glippen, en zoekt naar zilver; maar de toestand blijft die hij is. Allerlei dat hulpe noodig had blijft kwijnen, en de gebondenheid aan het geld duurt voort.

En of de prediker, ziende dat men naar zijn woord niet luisterde, dan al de sterkte van zijn woord verdubbelt, en de gemeente al harder aantast, het baat alles niet, en ten slotte zelfs loopt hij gevaar, dat de enkelen zeggen en velen denken gaan, dat dominee er zoo telkens op terugkomt, omdat hij niet tevreden is met zijn tractement.

En wat is nu de reden, dat zulk vermaan geen effect sorteert? Wat anders dan dat men de bestaande krankheid symptomatisch aantastte, in plaats van haar oorzaak op te sporen, en die oorzaak zelve te bestrijden? Symptomatisch genezen noemt men, als iemand pijn heeft, die pijn door een pijnstillend middel tot bedaren te brengen, maar de oorzaak laten zitten, waaruit de pijn opkwam. Gevolg waarvan is, dat de pijn telkens terugkeert, en telkens opnieuw tegengegaan moet worden, zoodat de pijn ten slotte al minder naar het pijnstillend middel luistert. Gaat men daarentegen met zijn pijn naar een ervaren chirurg of medicus, dan spoort deze de oorzaak van de pijn op, neemt die oorzaak weg, en ge zijt van uw pijn af.

En zoo nu ook hier. De Christelijke plicht der milddadigheid, en zulks voor een iegelijk naar gelang van de middelen die God hem toevertrouwde, vloeit voort uit het souvereine zeggenschap, dat God over alle goed des menschen heeft; uit de vrijmachtigheid waarmede Hij dat goed onder menschen uitdeelde; uit den band der liefde, waarmede Hij mensch aan mensch verbond; en uit het bestel waarmede Hij zelf het welslagen van allerlei geestelijke belangen aan uitwendige middelen gebonden heeft.

Bestaat nu ten deze in de gemeente misverstand en verkeerde gezindheid, dan is de geheele ligging der gemeente ten deze verkeerd, en zal het kwaad niet beteren, eer geheel andere ziens-en denkwijze heeft post gevat, en andere gezindheid gewekt . is. Doch dit juist eischt tijd, het kost moeite, het vordert inspanning. Allicht dat men, met beleid het aanleggend, twee, drie jaren in dien geest een gemeente bearbeiden kan, eer de teekenen van beterschap zich beginnen te vertoonen.

Om nu dien invloed ten goede te hebben, moet men niet hard tegenover haar gaan staan, maar doen zoo als Taulus te Athene deed, die de overgodsdienstigheid der Atheners prees, en zoo door list, gelijk hij 't zelf noemt, ze poogde te vangen. Er moet in een gemeente, die van slechtgeefsch goedgeefsch moet worden, gearbeid aan de omzetting van haar denkbeelden omtrent het aardsche goed, en gearbeid aan de gezindheid en den wil tot geven.

Vat men dit nu, over een jaar en meer verdeeld, zoo aan, dat men gedurig op hetzelfde aanbeeld klopt, maar zonder van geven te spreken, enkel door onze verhouding tot et goed te bespreken, en inmiddels door achttrekkende liefde de gemeente wint, an steekt liefde liefde aan, en ten slotte egint het vloeien van het geld vanzelf.

En zoo nu is het met alle misstanden n de gemeente. Een prediker, die van eiken isstand op eens merken laat, dat hij dit n dat in de gemeente geestelijk en zedeijk verkeerd vindt, en er nu van meet af erstond de zweep over heen legt, stuit.

Er zijn er ook wel in de Gemeente, die it roemen, en zeggen: Dominee durft ze aan. Ook zijn er wel die een harden zweepslag noodig hebben, om als met een ruk uit hun ingeroeste zonde te worden opgeschrikt. Maar in den regel is de echte boetbazuin niet hol en luid en gezwollen van klank, maar scherp, fijn en doordringend ; en tot dat doordringende komt ge juist dan eerst, als ge minder naar het oor, en meer naar de consciëntie zoekt, en bovenal, zoo ge toont, den nood der zonde en den nood des levens te verstaan.

Ook dit laatste.

Vooral jonge predikanten, die nog weinig . met geld getobd hebben, kunnen er zich vaak geen voorstelling van maken, hoe velen in de Gemeente zoo vasthoudend aan hun geld geworden zijn, en wanen, dat den eersten den besten morgen elk onzer wel een mild gever kon zijn, zoo hij maar wilde.

Toch is het zoo niet. Die vasthoudendheid is gevolg van allerlei nood en verlegenheid en zorge voor de toekomst, en van allerlei diep ingeworteld wantrouwen jegens God, dat vanzelf fe sterk leunen op geld en goed met zich brengt. En alleen de prediker, die voor dit alles een open oog heeft, die zijn gemeente omstandig en onderscheidenlijk in alle deze opzichten bespiedt en bewerkt, die niet jaagt en haast, maar verstaat dat hij een stuk arbeids van jaren voor zich heeft, zal ten slotte er in slagen, zijn Gemeente los te maken uit de booze strikken en ze rijk te maken in God.

Wat we nu ten opzichte van het schraperig geven hier iets breeder uitwerkten, geldt van alle geestelijke misstanden, en dan eerst zal men vrucht op zijn werk zien, als men eerst ploegt, dan zaait, dan egt, dan wiedt, dan bevochtigt, dan tegen de vogels waakt, en zoo van lieverlede het zaad tot vollen wasdom laat gedijen. De Gemeente bouwen en stichten door het Woord is een werk van langen duur, dat veel menschenkennis en vaste methode eischt. En het is in verband hiermede, dat het kiezen van een tekst niet zoo maar op den tast af mag gaan, maar nadenken eischt, en naar vaste beginselen moet tot stand komen.

Wie het zoo verstaat, en te vroeg uit zijn gemeente naar een andere gemeente wordt weggeroepen, denkt èr dan ook niet aan heen te gaan, want hij weet dat zijn werk nog niet af is. Hij is midden in den bouw van zijn huis, en kan er daarom niet aan denken, dien bouw halverwege te laten zitten. En dan eerst zal hij besluiten tot heengaan, zoo althans dat werk, dat hij ondernomen had, voorloopig tot uitwerking is gekomen.

En daarom schreven we: Alleen een uitgewerkte predicatie, of beter nog een uitgewerkte prediking heeft uitwerking op de gemeente. De algemeenheden zijn wel bij het improviseeren makkelijk. Ze kosten geen inspanning. Ze vallen van zelf uit den mond. Maar die algemeenheden werken dan ook niets uit. En eerst als alles wat met zulk een verkeerdheid in de gedachten of met zulk een verkeerdheid in het leven samenhangt, van den grond af opgehaald en recht gezet is, zal men zien dat men vordert.

Toch zouden we niet geacht willen worden, de meening voor te staan, alsof de keuze van een tekst zich altoos door zulk een gedachtengang moest laten bepalen.

Zelfs geven we toe, dat hierin het gevaar zou kunnen schuilen, dat de persoon van den prediker er te veel buiten bleef.

Bij de prediking heeft nu eenmaal ook de individualiteit van den dienaar recht van meespreken. En daar er nu in zijn eigen leven, en in zijn eigen gemoedsworstelingen, spanningen kunnen voorkomen, die maken, dat hij innerlijk te bezet is, om zich vrijelijk te voegen naar den gang van het gemeenteleven, zoo zal het ook gedurig voorkomen, dat een woord der Heilige Schrift hem in den loop der week buitengemeen aangreep, hem geheel vervulde, en hem perst om het voor de gemeente te behandelen.

In zulk een geval nu ware het onnatuurlijk, zoo hij aan die actie^ van zijn eigen leven het zwijgen oplegde, om, geheel buiten eigen leven om, zijn program in de gemeente verder af te werken. Dat moet dan ook niet. Ook in zijn eigen leven heerscht God. En indien nu de Heere in zijn eigen leven hem eenig woord op het harte bindt, hem in zulk een woord een machtige vertroosting liet grijpen, of hem door dat woord een sterking voor zijn geloof deed vinden, zou het verspilling van krachten zijn, zoo hij dat alles op zij zette, om zich in te denken in een woord, dat geheel buiten zijn gemoedsleven omging.

Is het derhalve, dat bij de dagelij ksche lezing van Gods Woord een tekst, welke ook, hem bijzonder aangreep, hem bijbleef, hem geen rust liet, rijke gevoelens in hem wekte, hem bezielde, en hem tot spreken drong, dan gaat hij het veiligst, zoo hij de ondernomen taak die week rusten laat, en het hem toegekomen woord des Zondags voor de gemeente behandelt.

Of ook, heeft zijn studie hem zeer bijzonder bij een tekstwoord bepaald, zoodat hij er dieper inzicht in kreeg, wat zou hem dan beletten, dat hij van dat dieper en beter inzicht ook aan zijn gemeente het profijt gaf?

De leidingen des Geestes zijn velerlei, en ook de prediker die nabij zijn God leeft, en vóór alle dingen de gemeenschap des Geestes zoekt, zal meer dan eens ontwa-

ren, hoe God voor hem kiest, en hem zelf van keuze ontslaat.

Alleen, men make dit niet tot regel. p Zulk een leiding des gemoeds is er volstrekt niet altijd. En als die er niet is, mag niet weer de gril of de inval binnenslui­ j pen, maar moet met beleid en overleg te werk worden gegaan, en herneemt het program, dat hij bezig is indegemeenteaf te werken, zijn recht.

Nog op een derde iets moet gewezen worden.

Niet alleen in het leven van den prediker, maar ook in het leven om hem heen, kan onderwijzing hggen van wat hij voor de gemeente behandelen zal.

Die aanleiding kan in de gemeente zelve geboren zijn, door een geruchtmakende gebeurtenis die voorviel, of door een oorzaak van smart of vreugde, die de gemeente die week vervulde. Ook kan zulk een aanwijzing bestaan in een gebeurtenis op burgerlijk gebied in de plaats zijner woning, of in het vaderland, of zelfs in landen buiten ons eigen erfdeel. Zelfs de wisselingen in de natuur spreken hier mede.

Nu eenvoudig te doen, alsof men van dit alles niets merkte, niets afwist, en er ganschelijk niet mee rekende, is tegen den aard van ons menschelijk leven. We weten dat ook dit „medeleven" soms overdreven is, en dat er predikers geweest zijn, die, om maar interessant te zijn, er op den predikstoel alles bij haalden, wat er maar bij te brengen was. Dit nu is der kerke van Christus onwaardig. De prediking van het Evangelie mag niet verloopen in nieuwigheidsbejag. Maar als werkelijk de gemeente samenkomt zóó, dat ze den indruk van zulk een gebeurtenis niet van zich kan zetten, dan zou het toch evenzeer tegen den aard van ons menschelijk leven strijden, als de prediker zich aanstelde, alsof hij het menschelijk leven in zijn gemeente niet meeleefde, en niet verstond.

Als regel blijven we daarom stellen, dat altoos afkeuring verdient een keuze van den tekst, die door niets gemotiveerd is, en op puren inval afgaat, en dat veeleer nadenken en beleid de keuze van den tekst in dien zin beheerschen moet, dat niet de apotheker op den tast af een pot of flesch uit zijn apotheek grijpt, om er zijn patient iets uit toe te dienen, maar dat de prediker als de geneesheer te werk ga, die de oorzaak der krankheid opspoort, en in geregelde, langzame medicatie, zijn recepten zoo inricht, als de aard der ontdekte krankheid eischt.

Maar daarnaast blijve steeds speelruimte voor de keuze van zulk een tekst, als de prediker gevoelt, dat in den loop der week hem in eigen leven, door lezing of studie meer bijzonder op het hart is gebonden, en evenzoo voor zulk een anderen tekst, als door bijzondere voorvallen of gebeurtenissen in het kerkelijk of burgerlijk leven gemotiveerd is.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen