Pro Hege

DERDE REEKS. (Vierde gedeelte).

Christus Koningschap en de Maatschappij.

XX.

DE PUBLIEKE OPINIE.

Ziet, ik zecde u al.s schapen in het midden der wolven; zijt dan voorzichtig gelijk de slangen, en oprecht gelijk de duiven. Matth, 10 : i6.

Naast de Cfaristelijke Kerk, de Christelijke School, en de Chrisieiijke Vereeniging doet ia de vierde plaats de gekerstende/"«(J/^V/J^ Opinie dienst als instrameitt voor de handhaving van Christus' Koningschap in het middea der Maatichappij. Vooral sinds de uitvinding van de Drukkunst is deze Publieke Opinie een zeer iövloediijko en ver reikersde macht geworden. Tech was ze reeds sinds oude dagen van beteekecis. Asaf klaagde reeds in den 7 3 sten psalm over de Heden der wereld, „die de inbeeldingen des harten te boven gaan, uit de hoogte .spreken, en hua mond tegen den hemel ? .etten, onderwijl hun tong wandelt op de aarde." Dit wandelen van de tosg op de aarde is in beginsel hetzelide als wat onder ons gemeeniijk de Publieke Opinie heet. Eer men het drukken of zelfs het .schrijven verstond, diende hiervoor reeds het loopend gerucht, het uitgestrooid verhaal, de spreuk die men vasi buiten list leeren, of ook het lied of vers dat om zija dichterlijken vorm vaster hangen bleef. O/eral waar measchen saraenwonen, spreken ze van eikasder, bespreken ze gemeenschappelijke belangen, beoordeelt de een der. ander, vormen ze zich zekere regels vaa beoordeeling, zekeren zedeïij ken maatstaf, zekere meening over de machthebbers & x(i regeeren en over de toekomst dia te v/achten staat. Zulk esïï oordeel, zulk een regel, zulk een verwachting zet zich al meer vast, neemt daardoor een blijvendea vorm aan, en schept ahoo ongemerkt een algemeene meening, waarmee ieder min of meer rekent, en die jaist daardoor inwerkt op gedrag en daad. Treden Jiu strijdige belangen tegen elkaar op, komen tegenstrijdige beginselen tot uiting, en wordt hieruit de drarg geboren, om voor wat men zelf aankleeft, dea. strijd aan te binden, dan kaa de macht van deze Publieke Opinie in tyraniiie omsiaan en hen die een ander systeem voorstaan, pogen te onderdrukken. De Publieke Opinie drijft uiteraard op de meerderheid van hen die zich het luidst hooren doen. De groote massa der rustige, stille bevolking spreekt bij de vormjpg van die Publieke Opinie ternauwernood mee. Zij nu, die onder de meesprekende en meetellende groep een meerderheid vormen, zullen gemeenlijk op de heerschende Pub'ieke Opinie critiek van uit hun standpunt, van uit hun beginsel oefenen, en pogingen wagen om wat hun in de heerschende opinie onwaar en verkeerd dunkt, terug te dringen, en daarentegen hun eigen overtuiging en gevestigde Publieke Opinie tot heerschappij te brengen. Wordt b.v. in eenig land het hebben van meer dan ééae vrouw als volkomen geoorloofd beschouwd, dan wordt de veelwijverij in zulk eea land door de Publieke Opinie begunstigd, en wordt op de Monogamie als op een ongeaoegzamen levensvoim neergezien, goed voor de arme bevolking die geen twee of drie vrouwen betalen kan, maar beneden de waardigheid van den aanzienlijken man, die zijn eere wegwerpt, zoo hij zich met ééne vrouw moet behelpen. Vindt nu daarentegen bij zulk een volk een hooger zedelijk beginsel ingang, en wint onder den invloed van het Evangelie da overtuiging veld, dat alleen het monogamisch huwelijk in overeenstemming is met Gods wil en 's menschea roeping, dan komt er in de Publieke Opinie .scheuring. Eerst was ze geheel op de hand van de Veeiwrjverij. Allengs komt dan in eerst kleiner, straks in breeder kring de overtuiging op, dat alle Veel wij verrj te veroordeelen is. Van beide zijden poogt men zich nu in de Publieke Opinie te sterken. De gronden voor en tegen worden bepleit. Beiderzijds poogt men aanhang te winnen. Niet lang meer, of beide groepen staan gelijk in invloed. Het wordt half om half. Tenslotte kentert het. De voorstanders van het monogamisch huwelijk winnen het pleit, de liefhebbers der Veelwijverij verspelen en verliezen hun invloed. Ea in het eind s'aat de Publieke Opinie zoo geheel om, dat meer dan ééne vrouw te hebben, wat vroeger een eere was, nu tot een schande is geworden.

Blijkt uit dit ééne voorbeeld reeds, wat ongemeene invloed door de Pablieke Opinie als instrument op den gang vaa het volksleven kan worden uitgeoefend, dan springt het in het oog, hoe ook bij den strijd tusschen den geest van Christus en den geest der v/ereld deze Publieke Opinie instrument IE handen van onzen Koning kan lijn, omzijn heerschappij ia de harten en in het midden van een volk te vestigen. Overal waar het Christendom binnendrong, begon aanstonds de Publieke Opinie zich met dit nieuw verschijnsel bezig te houden. Allerlei leugenachtige en boosaardige verhalen werden van meet af omtrent ea tegen het Christendom uitgestrooid. Het kwam wel uit, gelijk Simeon het voorzegd had, 'dat ia Maria's Kindeken een teeken was verschenen dat weersproken zou worden. Nauwelijks was in wslke st«d ook een kleine Christelijke Kerk gesticht, of ieder sprak er over, wat toch dit zijn mocht. Overal openbaarde zich tegenzin, straks bestrijding en vervolging, sn bij die vervolging deed allerlei laster dienst, om den invloed van het Evacgeiie, zoo mogelijk, te breken. Maar hierbij kon het niet blijven. Al spoedig kwam aan den dag, dat ia het Evangelie een ander beginsel sprak, een andere levensregel zich aanbeval, een geheel andere opvatting van het leven aan de orde kwam. Vandaar dat toen in de Publieke Opinie de strijd tegen dit Evangelie 'v& beginsel ondernomen v/erd. Juist hierdoor echter was men genoodzaakt zija eigen, lager staand beginsel tegen dat van 't Evangelie over te stellen. En hiervan weer was het noodzakelijk en logisch gevolg, dat ten slotte bet beginsel des Evangelies het voor de rechtbank van de Publieke Opinie won.

Was dit rekenen mst de Publiek? Opinie nu reeds noodig in de dagen, toen ze alleen op geruchten, gesprekken en geschreven of van buiten geleerde stukken dreef, dai.= voelt men aanstonds, hoeveel grooter nog de macht der Publieke Opinie moest worden, , toen het middel gevonden was. om het gesproken of geschreven woord door de drukpers te vermenigvuldigen. Vroeger behielp men zich met handschriften en opschriften, en wat wij zouden^noemen aanplakbordee; een hulpmiddel dat ook in Jesaj i 30:8 vermeld wordt, maar op die manier bereikte men niet daa een zeer beperkten kring. Niet alleen toch waren zulke handschriften peperduur, maar ook de kutsst vaa lezen had slechts eea zekere kleine groep onder het volk zich eigen gemaakt. Een Iez2nd volk heeft vóór de uitvinding vaa de Dxukkunst nergens bestaan. Het is eerst het drukken van boeken, pamfljtten, biljetten, en wal dies meer zij, dat iessstof onder het volk kan brengen, en alzoo de moeite van het leeren iszen loonde, althans voor de groote massa. Toen echter deze kunst om het geschrevene in eindeloos tal van exemp'aten te drukken, gevonden was, kon het niet adders of de Publieke Opinie moest hierin hel instrument vinden, om haar rijk veel verder uit te breiden en haar heerschappij veel vaster en vee! duurzamer te bevestigen. Rekende vroeger voor de Publieke Opinie alleen die kleinere hooge kri»g meè, die toongevend was, — nu was het middel gevonden, om tot in de afgelegenste dorpen voor zija opinie te pleiten, en zijn denkbeelden over heel het land te verbreiden. En overmits de groote meerderheid der lexers niet critssch, d.i. niet met eigen oordeel, ieest, doch slechts iadriokt wat haar wordt voorgezet, Isg het in dea aard der zaak, dat een zeer kleine groep, die er zich op toelegde een bepaalden kring van denkbeelden oader het roik te brengen, er zeer spoedig in slagen kon, om die denkbeelden tot het gemeen goed vaa het volk te maken, en alzoo op een vroeger geheel ongekende v/ijze, een Publieke Opinie te scheppen, waartegen geea oproeien ten slotte meer mogelijk was. O^/era! waar menschea saraenv/oaen, vormt zich zekere gemeenschappelijke zienswijze. Die vindt men zelfs in menig gezin, dat over andere gezinnen, over de buren, over een bepaald bedrijf waarbij het gezin betrokken is, over de Kerk, de School, over een bepaald prediker, en zelfs ook over familieleden, zijn bepaalde opinie heeft, die opinie sterk kleurt, er geen tegenspraak tegen duldt, en dezeopinie van vader op kind overplant. Datselfde nu wat men bij zulk een gezin vindt, vertoont zich op breeder erf bij een geheeie familie. Elders weer is het de geheeie bevolking van een dorp, die zich in bepaalde denkbeelden en oor deel veliingen vast zet. Zelfs ia stad tegenover stad komt dit voor. Evenzoo zijn er in de onderscheidene proviaciëa meeningen, overtuigingen ea voorsteUIngen die bij geheel de bevolking hebben wortel geschotea. Maar recht machtig wordt zulk een meening toch dan eerst, zoo ze zich vaa eea geheel volk meester maakt, volksopinie wordt, en eerst hierdoor zich als de publieke opinie laat ijken,

Doch zelfs bij de grenzen van een land laat zulk een publieke opinie zich niet ophouden. Eerst vond uien in het Latijn der geleerden het middel om een gemeeae opinie onder de geleerden van alle landen te vestigen. Daarna is in de heerschappij van het Fraasch, dat mea in alk landen aaaleerde, het groote middel gevonden, om een wereldopinie te vormen. De gewoonte om althans in beschaafde kringen de dusgenaamde moderne talen aan te leeren, en evenzoo de overbrenging van buitenlaadsche geschriften ia de volkstaal, maakte de letterkundige producten van alle beschaafde landen tot aller gemeen goed. De gemakkelijke relsgelegenheden stelden steeds meerderen in staat, zelf vreemde landen te bezoeken. Zoo orststond er een wereldgemeenschap in denken en zinnen en peinzen, en zoo kon het niet anders, of de Publieke Opinie breidde steeds het terrein uit, waarop ze heerscht. Van volksmacht, v/at ze eertijds was, werd ze eea wereldmacht. Talentvolle schrijvers, utt wat land ook, lietea hua iavloed steeds meer onder alle volken geldea. De verschilleade stroomingen die in deze Publieke Opinie met elkander worsteldtn, riepen daardoor een wereldstrijd tusschen zekere kringen en sferen van denkbeelden in het leven. Het werd aimeer in Londen en Petersburg, in Weenea en Madrid eenzelfde worsteling van elkander de heerschappij betwistende overtuigingetj en beginselen. Deze wereldstroomingen deelden de volken in partijen ea groepen, die steeds mser In alle land met bijna gelijke tegenstelling tegen elkander overstonden; en al naar het getij liep, had nu eens deze, dan die overtuiging ondsr de volken de voorkeur, maakte de Publieka Opinie tot haar instrument, ea wist door de Publieke Opinie voor een tijdlang has; -opperheerschappij te vestigen. Wie niet met deze. macht rekende, werd in dea hoek gedrosgea en boette ten slotte, allen invloed in. Ja, zóó sterk koa, bij keer in zaken en toestanden, deze worsteling in de PubliekeOpiaie van karakter veranderen, dat ze ia de 16; en 17e eeuw bijna uitsluitend zich met geestelijke aangelegenheden bezig hield, terwijl ze in or.za eeuw zich bijna geheel samentrekt om de stcffiiijke belangen der volken. Wat toen de 'religie was, is au de kunst geworden. Een geheel andere gestalte dringt thans in de Publieke Opinie op den voorgrond.

Eerst steunde de Drukpers deze Publieke Opinie nog schier uitsluitend door de uitgave van geschriften der geleerden, door de uitgave vaa verhalen, door de rondstrooiiag van pamfletten en biljetten, ai spoedig ook door de caricatuur. Maar veel grooter nog werd de invloed der Drukpers in de daaropvolgende periode, toen de Dagbladpers haar machttgea loop begoa. Esrst van uiterst kleine afmeting, wist deze dagbladpers zich allengs tot reusachtige proportiëa uit te zetten, zoodat elkea morgen en eiken avond meer dan één groot blad ia New York en Londen nu reeds een stof biedt, die met een geheel boekdeel gelijk staat. Beter verbinding door de post, en sneller communicatie door telegraaf ea telephooa, kwam de dagbladpers daarbij te hulp. Wat over heel de wereld voorviel, werd ten slotte eiken morgea ea eiken avoad onder het wereldpubliek bekend gemaakt. En daar landbouw, handel, nijverheid en scheepvaart er belang bij hadden, zich door middel van de advertentiekolommen bij het publiek bekend te maken, liet de Dagbladpers almser haar kosten goed maken door het adverteerend publiek, en werd daardoor in staat haar blad zoo voor bijna geen geld te venten, dat de lectuur é& t dagbladen al spoedig bij meer dan één alle andere lectuur verving. Rschtstreeksch gevolg hiervan was, dat de Dagbladpers in staat was, onder een vroeger nooit bereikt publiek over allerlei aangelegenheden ea richtingen, zulke denkbeelden, dag aan dag, ji morgen aan morgen en avond aan avond te verspreiden, die gaarne ingang voadea, en ten slotte, de Publieke Opinie geheel beheerschten. Schier elk land heeft dan ook de periode gekead, dat niet zeldea ééa zulk tooagevend dagblad, oader geheel oaverantwoordeiijke redactie, feitelijk meer invloed op dea gang van 's lands zaken oefende, dan Kabiaet of Parlement. Duizenden bij duizenden lezen bijna niet anders dan hun courant, die hen eiken morgen bij hun ontbijt opwacht, naloopt met een middageditie, en aa den maaltijd nogmaals met eea avoaduitgave achtervolgt. Waarbij dan komt, dat de massa stof, die één blad biedt, soms zoo ver-strekkend Is, dat alle tijd tot nadenken en tot het vormen van een eigen oordeel ontbreekt, en men in breeden kring schier niet anders doet dan de opinie van zulk een blad napraten.

En hierbij komt dan ten slotte nog een geheel andere oorzaak, het saamroepen van de burgerij in allerlei vergaderingen en meetings en bij allerlei kzingen en voordrachten, om door het gesproken woord, vaak met contradictoir debat, de Pub'.ieke Opinie in een bepaalde richting te leiden. Natuurlijk zija zulke samenkomsten er altoos geweest, in Azië zelfs eer nog dan in Europa. Ook la de Middeleeuwen waren ze niet ongewoon, ea ook In de tijden der Reformatie hadden ze beteekenis. Vooral sinds het eind der i8e eeuw echter zijn se In aantal buitengewoon toegenomen. Gedurende de 19e eeuw wiessen zenogmaalsin aantal en omvang. En nog steeds zullen ze op allerlei maaier vermeerderea. Met name de stembus heeft ze steeds hooger In aanzien doen stijgea. Naast de Dagbladpers is er dan ook niets, dat op de vorming der Publieke Opinie zoo ver-reikeadea invloed heeft, als juist de meeting ea de lezing. Tot op zekere hoogte kan zelfs gezegd, dat het gesproken woord nog altoos beter hangen blijft, dan het woord dat men in eea gedrukt stuk las. Steeds verder wist die aldus gesteunde Publieke Opinie ook hierdoor haar heerschappij over de volkea uit te breidea. Ia vroeger eeuwen kwam ieder inde Kerk, ea was het de prediking, die althans op religieus en zedelijk gebied de menigte leidde, Maar sinds het Kerkbezoek afaam, en vooral In de groote steden de groote meerderheid nooit meer onder eenige prediking verkeert, is de invloed vaa de Kerk ook op religieus en zedelijk gebied sterk afgenomen, ea heeft de Publieke Opinie zich eigen denkbeelden op godsdienstig en zedelijk gebied gevormd, die ze driestweg tegen de overtuiging en belijdenis der Kerk oversteit. D2 Publieke Opinie heeft daardoor de leiding op zich genomen, niet alleen in stoffelijke aajigelegeoheden, in letterkundige schermutselingen, in het oordeel over kunst en v/etenschap, en over wat aangaat staatkundige en maatschappelijke belangen, maar ze zwaait thans haar schepte? eveaaooover dat breede terrein van godsdienstige en zedelijke aangelegenheden, dat voorheen geheel aan de Kerk verbleef. Men heeft de Pers de Koningin der aarde genoemd, en vooral zoo men daarbij neemt den groeten steun dien de Pers ontvangt do jr het op vergaderingen gesproken woord, dat zij zich dan haast door den druk over heel het land te verspreiden. Is deze qualificatie eer te zwak dan te sterk. De Publieke Opinie kaa een macht vormen waartegen noch het gezin, noch de Kerk, noch de school meer als evenknie den strijd kan opnemen, juist wijl de Publieke Opinie in de pers, en met name In de dagbladpers, het gemeene middel vindt, om èa in het gezia, èa In da Ksrk, èa in de schooi haar invlosd te doen doordringen.

Door dezen machtigea invloed is het aanschijn der volken dan ook ongemerkt een geheel ander geworden. Na de bekeering vaa Europa's voikea vaa het heidendom tot den Christus, was alom onder de volken de Christelijke levensbeschouwing tot heerschappij gekomen. Vaa de Kerk ging eeuwealang de grootste iavloed uit. Ook de Overheid nam het Christelijk beginsel In haar wetgeving op, ea 200 zijn er lange tijden, zoowel voor als na de Reformatie, geweest, dat, zij 'tal oader veel afwijking, ea ia weerwil van veel verzet, toch de Christelijke levensbeschouwing gezegd koa worden la Europa den boveatooR te voeren. Maar juist dit is thans geheel anders geworden. Het verzet smeulde reeds laag vóór de Fransche Revolutie, en in die Revolutie brak het door, en sinds is het de Publieke Opinie geweest, èxt aan geheel andere denkbeelden ingang schonk; denkbeelden, die zich aanvankelijk vrijwel in een Christelijk kleed hulden, maar al spoedig zelfs ook dit schijnkleed afwierpen, en eindigden met zich scherpen kras en driest tegen de Christelijke levensbeschouwing over te stellen. Vooral de Pro testantsche Kerken sliepea daarbij in, duldden het, dat zelfs van den kansel de Publieke Opinie tegen de historische belijdenis van den Christus in verzet kwam, en zoo hebben we in het midden der vorige eeuw eea toestand beleefd, waarvan gezegd kan worden dat het de ontkerstende Publieke Opinie was, die oppermachtig geheel de wereld der geesten beheerschte. Ds Roomsche Kerk gaf niet toe, hield stand, en al zag ook zij in geheel Roomsche lauden de helft der bevolking zich tegen haar keeren, in eigen boezem bleef ze aan haar belijdenis trouw. Feitelijk kwam alzoo v de toestand in Roomsche en Protestantsche landen op hetzelfde neer, alleen met dit verschil, dat ia de Protestantsche landen het verzet tegen de ontwrichting van het Christendom niet van de Kerk, maar veeleer van de aan den Christus trouw gebleven bevolking uitging.

Toch droeg dit verzet aanvankelijk een veel te zwak en eenzijdig karakter, Men trok zich uit het publieke leven terug op kerkelijk en geestelijk terrein, en onthield zich vaa elke ernstige poging om ook ia de Publieke Opinie de Christelijke levensbeschouwing te laten meêspeeken. Sinds is dit nu gelukkig anders geworden. Ook van Christelijke zijde Is men gaan iazlen, hoe zwak men stond, zoolang men verzuimde ook op het publieke terrein voor de eere vaa den Christus op te komen. Ook oazerzijds heeft men tea leste de macht vaa het instrument der Pers gaaa begrijpen. Geleerden hebben zich opgemaakt, om de valschheld en de onhoudbaarheid van de wereidsclie levensbeschouwing aan te toonen. Op allerlei manier heeft men de Pers te hulp geroepen, om een in belangrijkheid steeds winnende Christelijke litteratuur te scheppen. Ook de Dagbladpers is, zij 't al op nog veel te zwakke v/ijze, aaa de eere van het Christelijk beginsel dienstbaar gemaakt. Meetings heeft mea zelf georganiseerd, of op anderer meetings is men voor de verdediging vaa het Christelijk beginsel opgetreden. Mgn greep weer moed, men kwam uit zrja schuilhoek te voorschijn. Op elk gebied bond men dea strijd aaa. Gelukkig gevolg hiervan was, dat tal van afgedoolden naar de Tsnte van den Christus terugkeerden. De Kerk begon weer mee te tellea. Ia die Kerk hernam de historische belijdenis van den Christus haar teloorgegane rechten. Al spoedig zelfs bleek het, dal óns volk in zijn meerderheid nog voor den Christus koos. En de uitkomst was, dat zich steeds scherper ia de Publieke Opinie tweeërlei stroomiag, tweeërlei richting, tweeërlei overtuiging tegenover elkander plaatste. Esnerzijds de Publieke Opinie gelijk die ia wereldsche kringen den toon aangaf, maar ook anderzijds de Christelijke Publieke Opinie, die daa in alle Christelijke kringen openlijk gehuldigd, voortgeplant, ea steeds breeder werd uitgewerkt. Eerst was mea teruggedeinsd, en had gewaand zich uit de wereld te moeten terugtrekken, maar alras bleek, dat è.i de machtige Publieke Opinie, èa de Pers èa de Dagbladpers èa ds Meeting zich er uitnemend toe leenden om Instrument In dea dienst van onzen Koning te worden. Het v/apen dat zich tégen ons keerde, hebben we nu zelven aangegord. O^ize Koning heeft het niet geduld ea niet gedoogd, dat deze nieuwe wapenrusting uitsluitend in handen van den geest der wereld zou blijven. Ook ons heeft hij geleerd in gelqke wapenrusting tegen dea geest der wereld op te treden. De scheur, die in het leven was getrokken, is tot in de Publieke Opinie doorgegaan. De Publieke Opinie der wereld verliest aimeer op onze kringen haar eens zoo ver reikenden iavloed. Eea Christelijke Publieke Opinie staat ia .steeds scherper bélijnde gestalte tegen de Publieke Opinie der wereld over, en het is thans aimeer door deze nieuwgevormde Publieke Opinie, dat de Christus op geheel het maatschappelijk terreia zija Koningschap handhaaft.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen