Voor Kinderen.

GASPARD DE COLIGNY.

(1519--1572).

II.

Men zou Coligny sedert dien tijd, als 't ware, de belichaming der Fransche reformatie kunnen noemen.

De reinheid en ernst zijns levens, zijn oprechte vroomheid, dochter van zijn levend en omwankelbaar geloof; dan zijn degelijk karakter, zijn onverschrokkenheid, zijn volharding, tot onverzetteüjkheid toe: van al deze eigenschappen gaf hij ontelbare bewijzen in de worstelingen waarin hij gewikkeld werd; die vaak den godsdiensi slechts tot voorwendsel hadden ; maar Coligiy was te oprecht om die intriges te vermoeden, laat staan te doorzi n.

Koning Hendrik II overleefde den gesloten vrede met lang. Lang genoeg evenwel om in Gods hand middel te wezen, dat Willem van Orai je 't besluit vormde, om zoo 't in zijn macht siond het booze plan van Hendrik II en Filips II te doen mislukken.

Vier gijzelaars koos de Fransche koning uit de hovelingen en grooten van Filips. De hertog van Alva, de hertog van Aerschot, de prins van Gavere (meer bekend als de graaf van Egmond) en de Prins van Oranje zagen 's konings keuze op zich gevestigd.

Op de jacht in 't woud van Fontaineblean zegt Hendrik, veronderstellende dat Oranje een tven groot vertrouweling van Filips is, als Karel V, eensklaps: " „Wat denkt ge van ons plan op raad van Alva gevormd". „Uw Majesteit bedoelt zeker de huwelijksplannen lustenen"..

„Neen, neen Orai js ! We zullen hier in Spai j - en in de Nederlanden de keltetij uitroeien door een tweede veel grootere Siciliaansche vesper". 1)

1) Karel van Anjou, broeder van Lodewijk den Heiligen, Koning van Frankrijk (1226 1270 werd in 1266 door paus Urbanus IV begiftigd met Napels en Sicilië. Hij liet Conradijn 17 jaar oud, den laatste der Hohenstaufen, die zijn wettig erfdee kwam opeischen, op 't schavot onthoofden.

De Franschen, reeds zeer gehaat door allerle afpersingen en dwangmaatregelen, werden allen in getale van 8000 op Paaschmaandag 1282 bij he luiden der Vespetklokken vermoord. Slechts één bleef in leven.

„O, zoo, Sire! zinspeelt u daarop". Een vooruitspringend hert maakt een eind aan het gesprek.

Niet alleen in 't zwijgen, ook in 't beheerschen van zijn gelaatstrekken was de Prins een meester. Daardoor bemerkte Hendrik niet, : dat Oranje er mets van wist en evenm n hoe hij van harte zulk een laag plan tot moorden., op groote schaal verfoeide.

Pas dertien jaar later werd die gruwel, althans in Frankrijk, bedreven. 1572.

Ter eere van den vrede vierde men in de Nederlanden vooral te Antwerpen feest.

Ook te Parijs. Wel eischte de vrede groote opoffsringen van FraiiKrijk, toch gaf 't hof feestelijkheden; o.a. eeii tournooi.

Menig ridder was uit 4en zadel gelicht. Menige prijs was behaald, , ; '' Steekspel naderde zijn besluit, toen de koning' den bevelhebber zijner lijfwacht riep om met hem een lans te breken.

De koning en Montgomenj rijden op elkaar in, de lansen breken, versplinteren zelfs door den hevigen schok en in 's konings oog! ééa splinter dringt in ’s konings oog!

Elf dagen later sterft hij onder ondragelijke pijnen.

Frans II, zijn oudste zoon, gehuwd met Maria Stuart, koningin van Schotland, volle nicht van de Guises, volgt hem op.

Slechts een gebeurtenis onder zijn korte regeering was belangrijk, doch noodlottig . voor de Hervormden.

Deze vormden het plan den jongen koning en zijn gemalin, als zij te Amboise vertoefden, op te lichten, weg te voeren naar het westen van Frankrijk en, (mèn zou ze goed behandelen, ) vrijheid van Godsdienst voor de Hugeno'en af te dwingen als prijs.voor zijn bevrijding; doch de Hugenoten zouden den vorst tegen de heerschzucht der Guises verdedigen.

Coligny, geheel onkundig gelaten van deze samenzwering, vernam er pas iets over, toen de geheel mislukte toeleg gewroken werd in stroomen bloeds. De prins de Conde werd gevangen genomen en ter dood veroordeeld. De dood van den' jongen koning, die slechts 17 maanden regeerde, redde Coudé's leven.

Aan de vele scheimutselingen en verwarringen door de eerzucht der Guises niet het minst, kwam een einde door de Pacificatie van Amboise; dit rekent men als de eerste Godsdienstoorlog in Frankiijk.

Wel kregen de Hervormden in 1562 't recht om godsdienstoefening te houden, doch met enkele bepetkingen. De Coligny die niet leven kon te midden van complotten en kuiperijen, begaf zich naar Chatillon.

Daar verneemt hij het gruwelijk bloedbad door de aanhangers van Frat 9 ns de Guise te Vassy aangericht. 1563 De voornaamste hoof den der Hugenoten smeeken Cohgny, zich aan hun hoofd te stellen en den krijg te hervatten nu het hof, (naar 't scheen) het bedrijf der Guises afkeurde.

Twee dagen wederstaat hij hun dringend vragen.

Charlotte, zijn echtgénóote, voegt hem toe: „In den name Gods eisch ik u op, stel ons niet langer teleur; of ik zal in Gods gericht tegen u getuigen".. Daii. geeft de Coligny zich gewonnen; en de _tJi? ecde godsdienstoorlog begint onder een opperbevelhebber, die dei. oorlog afkeurt, terwijl, , bij. hem zijn leven en zijn ee| wijdt.

De tegenpartij, aais'givóerd door den hertog de Guise, verloor weldra haar bevelhebber^ die laaghartig voor Orleans werd vermoord door een spion.

In een brief aan Caibaima de Medici», toen regentes, lucht Coligny zijn verontwaardiging over den moord, doch schrijft tevens: „ 't Is teker de grootste weldaad, die dit rijk en de kerke Gods kon bekoimen". Een geenszins voorzichtige, doch zeer oprechte ontboezeming".

De Regentes verschalkte C.)ligny door 't bestand van Longjumeau 1568, meestal den „kreupelen vrede" genaamd. De verklaring van d' Andelot: „Den omvang vao 't gevaar, dat ons bedreigt, kunnen we nog slechts bezweren door ons zelven aan 't gevaar bloot te stellen", wettigde den derden oorlog. Allen, die een andere godsdienstoefening bezochten dan de Roomsche, werden ten doode gedoemd.

Na den slag bij Jarnac, waarin de Prins van Condé sneuvelde, dien Coligi y verloor, niettegenstaande „zijn groote bekwaamheden" (G. v. Pfinsierer), bracht Jeanne 'd Albrët, koningin van Navarre en Beam, haar zoon den lateren Hendrik IV in 't leger. De jongeling zwoer den godsdienst te zuUen verdedigen tot den dood, of tot de overwinning allen de vrijheid hergaf". Hendrik kreeg den titel van opperbevelhebber, Coligny bleef het inderdaad.

Op een geheimzinnige wijze verloor de stoutmoedige d'Andelot, die alles aan de Hervorming opofferde, 't leven; tot innige droefheid van Gaspard, die reeds 't vorige jaar Charlotte grafwaarts droeg.

Nog menige slag werd geleverd, meestal docr de Hugenoten verloren. Evenals onze Willem III verhinderde Coligny den vijand voordeelte trekken van zijn overwinning.

In 1570 kregen de Hervormden enkele vestingen tot veiligheid, o.a. La Roebelle bij den vrede van Saint-Germain.

Coligny’s testament, dat hij schreef in den moeielijksien tijd van den derden oorlog, is noogst merkwaardig. Een getuigenis van zijn onwrikbaar geloof, echte vade landsliefde, liefdevolle zorg voor 2ijh kinderen en zijn omgeving.

Karel IV laat inlS? ! Coligny uit La Roebelle, waarheen hij zich teruggetrokken had, aan zijn hof ontbieden. Hij; .ontvangt hem met de woorden : Nu houden wij u vast en gij zult ons niet meer ontsnappen, als ge wili". Hij herstelde den admiraal in al zijn bedieningen en scheen diens plannen te omhelzen.

Droeve voorteekens ontrustten de Hugenoten, de admiraal bleef doof voor alle waarschuwingen. Zelfs de dood (door vergiftigde handschoenen) van Jeanne d' Albret, Juni 1S7Ï, wekte geen kwaad vermoeden in de oprechte ziel van Coligny.

Eindelijk, genoodigd voor 't huwelijk van Hendrik van Béarn en Margreta, dochter van Catharina, had deze alle hoofden der H.ugenoten in Parijs!

22 Augustus verlaat' "Coligny het Louvre, doch wordt op weg naar iijn woning door Maurevel, «'s konings doodslager», met twee kogels gewond.

Karel zelf komt den Admiraal bezoeken en zendt den beroemden ; /ohiiurg Pa> é, ook een Hugenoot, om Cohgny te verbinden. «Mijn Vader!» zegt hij, «U hebt de wónd, maar ik de eeuwige smart ervan, maar ik geef er mijn zaligheid voor, als ik daarover niet zulk een wrake neem, dat de heugenis er nooit van verloren zal gaan.«

En twee dagen later? — Karel schiet van een der balcons op de vluchtende Hervormden, i die, door zich in de Seine te werpen, hoopten t te ontkomen.

24 Augustus, 't is Zondag, luidt de brandklok van de kerk van Saint-Germain l'Auxerrois. e hertog de Guise en zijn mede-moordenaars nellen naar den woning van den admiraal.

Hij staat op, bidt en zegt tot de zijnen: «redt , zoo mogelijk, ik ga sterven en heb geen enschelijke hulp meer noodig. Zij pogen over de daken in veiligheid te komen, éé ., Nicolaas Muss, blijft en wordt doorstoken, evenals de dienstbode, die op het geroep: «In naam des konings» de deur opende.

Vreemde soldaten, naar boven gestormd, staan erst ontroerd stil, bij het zien van den tegen den wand leunenden gewonde, maar op den kreet van de Guise «maakt haast!» vatten zij moed en treffen Coligny met bijl-en zwaardslagen, met poijaardsteken en wierpen den admiraal, nog levend, het raam uit.

Uitgestrekt op 't plaveisel blaast hij den laatsien adem uit. De Guise bukt zich, veegt met zijn neusdoek het bebloede en verwonde gelaat af en zegt: Hij is het; zie zoo, 't moeilijkste werk is gedaan, nu al de anderen!» Na tegen het lijk geschopt te hebben, stormden hij en zijn volgers de straat op.

Coligny’s hoofd werd naar Rome gezonden, zijn romp door 't gepeupel mishandeld en daarna aan de galg gespijkerd te Monifaucon.

lutusschen werden de Protestanten door geheel het rijk op vreeselijke manier gemarteld en gedood.

»De eeuwige smart» van Karel IX begon reeds; want hij heeft dag noch \ acht ééa oogénblik rust gekend, tot hij in 1574 stleif.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen