"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 15

is LUBLINK de centrale figuur. M a a r T Y D E M A N en zijn „ D u l c e s " richten o p litterair-critisch en -historisch g e b i e d zeer weinig u i t ; L E L Y V E L D en M A C Q U E T w o r d e n , goedschiks o f kwaadschiks, geleid o f rechtgezet d o o r V A N G O E N S . M A C Q U E T is een bezadigd, V A N G O E N S een vurig nieuwlichter. En LUBLINK leert NlCOLAl's Allgemeine Deutsche Bibliothek bijna uit het hoofd. Bij het w o o r d a e s t h e t i c a denken wij a a n V A N ALPHEN en P E R PONCHER, U t r e c h t e n a a r s w e e r . O o k a c h t e r hen stond V A N G O E N S , al behielden zij meer zelfstandigheid dan de Leidsche „Bijdragers". De v e r h a n d e l i n g e n v a n de M a a t s c h a p p i j der Nederlandsche Letterkunde, die hier in a a n m e r k i n g k o m e n , zijn v a n V A N E N G E L E N , V A N ALPHEN, BlLDERDIJK. D e n doopsgezinden, zeer vrijzinnigen V A N E N G E L E N ; en den j o n g e n BlLDERDIJK, die n o g met zijn tijd m e e g a a t . V A N ALPHEN alleen is wezenlijk-gereformeerd. D a t D E PERPONCHER heel a n d e r s dacht, is b e k e n d g e n o e g . M a a r o o k V A N ALPHEN, ofschoon zich soms al w e i e e n s in de verhouding v a n godsdienst en kunst verdiepend 40), b e p a a l t zich toch in hoofdzaak nog tot de p r o p a g a n d a v a n de n i e u w e D u i t s c h e en E n g e l s c h e kunstphilosophie, èn den strijd tegen o v e r s c h a t t i n g o n z e r eigen dichtkunst; beide dingen, w a a r i n zijn z w a g e r V A N G O E N S hem het v o o r b e e l d h a d g e g e v e n . D e Aufklärung h e e r s c h t e in literatuur en in kritiek bijna o p p e r machtig. D e Nederlandsche Bibliotheek — ruim g e n o e g anders om hier het eerst d e a e s t h e t i c a van M E N D E L S S O H N in vertaling t e b r e n g e n — k a m p t e , met h a a r s e c o n d a n t B A R U E T H , tegen B E T J E W O L F F en B U R MAN, de heldin en den held der N e d e r l a n d s c h e verlichting. D e invloed o p onze literatuurgeschiedenis ? H i e r ligt de o o r s p r o n g , meer nog dan bij B R A N D T , van de Vondellegende. BURMAN, fel a n t i - D o r d t s c h en e v e n fel anti-Orangistisch, kiest V O N D E L , den hekeldichter, tot zijn helper. V a n zijn eigenlijk doel legt de Rhythmus monachicus pro Vondelio, z o o geestig v a n v o r m , en zoo g r o f v a n inhoud, ondubbelzinnig getuigenis af. V O N D E L , de v e r b e e l d e r v a n Lucifer's „staatzucht", de d e v o t e K a t h o l i e k , als p a t r o o n v a n o p roerig patriottisme en godsdienstig-gezag-hatend modernisme. O m zijn strijd tegen M a u r i t s ' nagedachtenis, en tegen puriteinsche predikanten. Z o o b l e e f h e t minstens een e e u w lang. V O N D E L , w i e n s meeste en b e s t e w e r k SCHIRMER zeker o o k „slechts B i j b e l p a r a p h r a s e " zou n o e m e n , bijbelvast en bijbeltrouw als een Calvinist, zelf haast puritein lijkend d o o r keuze v a n g e n r e s en stoffen, en d o o r immer doelen o p zedelijkgodsdienstige leering, — liefst v o o r g e s t e l d als aesthetisch anti-puritein! I n den eersten j a a r g a n g v a n De Gids k w a m BAKHUIZEN VAN DEN BRINK o p meesterlijke wijze Vondel met Roskam en Rommelpot v e r t o o n e n . S c h i j n b a a r onpartijdig r e c h t doend, handhaafde en bevestigde hij, d o o r kunstige schakeering v a n licht en donker, de reeds b e k e n d e voorstelling. E n geen litterair-historische studie v a n De Gids heeft m e e r o p g a n g g e m a a k t . P O T G I E T E R sluit zich geheel bij zijn b e w o n d e r d e n vriend aan. JACOB VAN LENNEP, g e b o r e n en g e t o g e n in het hart v a n dien A m s t e r d a m s c h e n kring, w a a r i n BURMAN's n a g e d a c h t e n i s nog l e v e n d en g e z e g e n d was, breidde de legende ijverig uit. G a a t V O N D E L t e keer tegen de predikanten, h e t k o m t v o o r t uit edele v e r o n t w a a r d i g i n g , w a r m

2

17

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen