1933 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 33

27 TELEOLOGIE EN PHYSICA. De onwrikbare grondslag en basis van de natuurwetenschap in het algemeen en van de physica in het bijzonder is de mechanica. De physica is het domein waar de mechanische natuurbeschouwing autochthoon is en haar volle rechten heeft en laat gelden. De mechanica immers dreef voor het eerst allerlei mystieke agentia uit het natuurgebeuren uit en wist in mathematischen vorm de wetten te formuleeren, waarnaar de beweging der lichamen verloopt. Waar in de mechanica echter geen plaats voor teleologische motieven is, daar blijft het intusschen zeer merkwaardig dat men niet alleen vroeger, maar ook nu nog allerlei teleologische klanken kan opvangen in de natuurkunde. In de oorzaken van dit onmiskenbare feit wil ik me thans niet verdiepen. Het mag zijn dat in vroeger dagen onbewust de reeds spoedig eenigszins finaal gerichte wereldschouwing invloed uitoefende op de formuleering van wetten en principe's. Wundt ') zoekt de oorzaak in de eigenaardigheden der historische ontwikkeling der mechanica, en merkt op, dat, hoewel het zuiver mechanisch gesproken hetzelfde moest blijven, of de bewegingswetten op een natuurlijken samenhang van bewegingsverschijnselen worden toegepast of op een kunstproduct als de machine, de ontwikkeling der mechanica in beide gevallen toch onder zeer verschillende voorwaarden staat. Terwijl de principe's, afgeleid uit de studie der vrij werkende krachten der natuur, een causalen vorm als vanzelf zullen aannemen, krijgt de ontwikkeling der mechanica, ontspringend aan de wetten van het mechanisch kunstproduct, de machine, volgens hem toch een anderen inslag. Immers bij de machine werken de bewegingsoorzaken onder de voorwaarde van de eenheid der deelen in het geheel, welke van het voorafgestelde doel afhankelijk is. Zoo zou het mogelijk zijn dat de mechanische principe's, afgeleid in aansluiting aan de technische mechanica, een teleologische noot verkrijgen. Hoe dit ook zij, het feit, dat algemeen erkende principe's in een teleologischen vorm worden geformuleerd, ligt daar en kan ruim worden geïllustreerd aan de z.g. minimaalprincipe's. Het in 1746 door Maupertuis opgestelde prin1)

Losik II, bl. 325.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen