1933 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 23

17 nu van alle teleologiën op natuurwetenschappelijk terrein, het meest gewraakt, en dat dikwijls niet ten onrechte. Mag ze misschien voor enkele detailpunten ook in het kader der vakwetenschap onuitwijkbaar zijn, als algemeen principe van uitgang deugt ze hier niet. Generaliseeren kan men deze beschouwingswijze niet euvel duiden, want ze is a priori generaal. Maar juist daarom kan ze binnen de grenzen der vakwetenschap niet leidend zijn. Langs dezen weg is men dikwijls tot ontoelaatbare duidingen gekom2n, die den lichtsten toets der natuurwetenschappelijke kritiek niet konden doorstaan. Dit kan worden toegelicht met een tweetal voorbeelden van natuurbeschouwing, waarvan het eene meer geldt als legendarisch exempel, het andere als historisch feit. Het eerste is het welbekende verhaal, waarmede Went indertijd zijn rede over „Ondoelmatigheid in de levende natuur" aanving ^). Het betreft den man, die het betreurt dat de boomen boven zijn hoofd niet evengroote vruchten voortbrengen als de pompoenen, die naast hem op den grond groeien. Maar als hij uit den slaap gewekt wordt door een vallende vrucht, prijst hij de wijsheid van den Schepper, die vruchten van zoo gevaarlijke grootte niet aan hooge boomen deed groeien. Hier heeft men dus een verklaring op grond van uitwendige doelmatigheid, die door de in hooge boomtoppen hangende kokosnooten onmiddellijk is weerlegd. Ze herinnert aan de bewering van Bernardin de Saint-Pierre, dat de meloenen hun geledingen hebben om en familie te worden gegeten -). Zooals hier de anthropocentrisch-teleologische beschouwingswijze misleidend was, zoo is ze het ook in het tweede voorbeeld, dat niet anders is dan het conflict tusschen de kerk en Galileï. Want kwam de eisch, die de kerk aan Galileï stelde, uil iets anders voort dan uit een anthropocentrische beschouwingswijze dezer wereld, door z.g. bijbelsche argumentexi gesteund? Was het niet een postulaat van zulk een beschouwing, dat de aarde, onder zooveel hemellichamen door God tot woonplaats van den mensch verkoren, het onbeweeglijke middelpunt moest vormen van het gansche heelal? Ook hier trad een uitwendig-teleologische beschouwingswijze met pretentie in de rechten van natuurwetenschappelijk onderzoek en verklaring. 1) Utrecht 1906. 2) Bergson e. a. Le materialisme actuel, bl. 81.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen