1937 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 129

119 en instinctief tot stand, zij wijzen veelal onmiddellijk heen naar complexen van ,,sinnliche E l e m e n t e " Bij het aanpassingsproces w o r d e n echter ook abstracte physische begrippen gevormd, w a a r i n de smnhche Elemente" op een zeer ingewikkelde wijze verborgen kunnen zijn -'') D a n k zij zoodanige begrippen ontstaat de mogelijkheid een uitgebieid feitenmateriaal op afkortende economische, hersenarbeid besparende wijze te beschrijven W a t het notenschrift voor de muziek is is het b e g n p p e n s c h e m a voor de physica E e n geoefend physicus leest een physische verhandeling op dezelfde wijze als de musicus een partituur ^'^) Is de begripsontwikkeling ver voortgeschreden dan kan het gebeuren dat de herkomst der begrippen uit de smnhche E r f a h r u n g " wordt vergeten D a n loopt de physica gevaar te verzanden m de metaphysica -"') Z o o vergat de atomistiek in M a c h ' s tijd, dat , atoom" en ,,molecuul" gedachtensymbolen zijn, bruikbaar, hoewel met onmisbaar bij de ordening van bepaalde physische gebieden ZIJ verklaarde de atomen en moleculen tot , realiteiten", vergetend dat alleen de ,,smnhche" ervaring reëel is Bovendien overschatte ZIJ de beteekems der mechanische begrippen, die ons wel door meerdere gewenning het meest vertrouwd zijn maar die overigens mee fundamenteeler zijn dan andere Z o o hep de physica gevaar de oude animistische mythologie te vervangen door de mechanistisch-materiahstische mythologie -"') O o k de verabsoluteering van tijd en ruimte is een soort wetenschappelijke mythologie Onmiddellijk gegeven is ons de tijdgewaarw o i d m g en de ruimtegewaarwording De correspondeerende physische begrippen de metrische tijd en de metrische ruimte ontstaan eerst aan de hand van geïdealiseerde physische ervaring Echtei zou er zondei de Zeitempfindung" geen chronometrie zondei ,,Raumempfindung" geen geometrie zijn In physiologisch opzicht zijn tijd en ruimte systemen van Orientierungsempfindungen", welke naast de ,,Sinnesempfindungen' biologisch doelmatige aan passingsreacties doen tot stand komen In physisch opzicht zijn tijd en ruimte bepaalde afhankelijkheden der elementen van elkaar D e tijdelijke afhankelijkheid is de , unmittelbare", de ruimtelijke afhankelijkheid IS de , vermittelte" E e n van alle verschijnselen onafhankelijke tijd bestaat echter evenmin als een absolute ruimte De begiippen absolute ruimte en absolute tijd zijn metaphysische, geen physische begiippen -**')

Doel der physica.

De physica kan nooit boven de beschiijvmg dei veischijnselen uitgaan of achter de veischijnselen d o o i d i i n g e n tot zooiets als het , wezen der dingen" De spaarzaamste, eenvoudigste, meest economische, begripmatige uitdrukking der verschijnselen is h a a r doel ^i) E e n physische beschrijving beieikt haar doel w a n n e e r onze gedach-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen