1937 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 39

31 I V ) T e n eerste heeft geen mens kennis van alle wilsmotieven Principieel IS echter geen grens aan te geven tot hoever het inzicht maximaal komen kan T e n tweede is absolute passiviteit niet mogelijk D e w a a r n e m e r zal zijn aanwezigheid bemerkbaar maken hij zal steekproeven nemen enz Als men nu tracht de eigen wilshandehng m haar causale bepaaldheid te bezien zijn de w a a r n e m e r en de besluitnemer m dezelfde persoon verenigd Betreft het een wilshandehng m het verleden dan IS de passiviteit van den w a a r n e m e r g e w a a r b o r g d D e volledige kennis van het causale verloop ener wilshandehng m het verleden met inbegrip van hare motieven is althans principieel mogelijk Betreft het echter een wilshandehng m de toekomst dan is van passiviteit bij den waarnemer geen sprake meer ledere pasverworvene kennis van den w a a r n e m e r is ook aan den besluitnemer bekend en betekent direct een storing m het aflopen van de causale keten der wilsmotieven '^') w a n t iedere mededeling is een nieuw wilsmotief E e n volkomen inzicht in de eigen wilsmotieven en een causaal verstaan voor de eigen toekomst is dus nooit te bereiken ~) Deze situatie berust in wezen d a a r o p dat de besluitnemer ten slotte geen gehoorzaamheid aan den w a a r n e m e r verschuldigd is m a w de wil is souverem al laat zij zich wel door het verstand beïnvloeden Zij is gebonden aan de wilsmotieven maar w o r d t niet door het verstand beheerst En met het doorgronden van zijn eigen wilsmotieven komt men nooit klaar' De eindconclusie van Prof Planck is de tegenstelling tussen strenge causaliteit en wilsvrijheid is slechts schijnbaar de moeilijkheid ligt m de formulering van het probleem W a n t het antv/oord op de v r a a g of de wil causaal gebonden is of niet luidt verschillend al naar het uitgangspunt dat voor de beschouwing gekozen wordt V a n buiten objectief beschouwd is de wil causaal gebonden va i binnen uit subjectief beschouwd is de wil vrij **) Als leider voor onze wil is de wetenschap niet voldoende daartoe heeft de ethiek h a a r plaats (hoofdstuk V ) V o l g e n s P heeft die ethiek de meeste w a a r d e , welke zich in het practische leven op de duur het best handhaaft '')

') Het op deze vooidracht de aandacht vestigen impliceert met ei volkomen mee in te stemmen -) Het gevaai hiervan is steeds dat men methodes en formuleringswijzen die m een bepaalde vakwetenschap op hun plaats zijn zonder nadere motivering op andere terreinen oveibrengt Ook Planck is hieraan niet steeds ontkomen M Vergelijk ook Bohr Naturwissenschaften 21 249 (1933) die eveneens deze opvatting afwijst Bohr zoekt de oplossing in de nieuwe kans die het ps> chophysisch parallehsme gekregen heeft door de jongste ontwikkeling \ a n de natuui kunde ') Deze wijze van vraagstelling is dezelfde als in de logistiek gebiuikelijk is zodat critiek op de logistiek tevens critiek op de hiei gevolgde methode kan be-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen