1937 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 125

115 zonder den invloed van de positivistische kennistheone, en omgekeerd heeft het positivisme eerst , zijn stabiliseermg en preciseermg m de physica verkregen" ^) H e t positivisme, dat Jordan hier bedoelt, gaat, gelijk hij zelf herhaaldelijk en uitdrukkelijk vermeldt, terug op Ernst M a c h *) H e t zijn inderdaad in het bijzonder M a c h ' s opvattingen, die onder de physici beginnen door te werken en w a a r o m h e e n de discussies over methode en w a a r d e der physische kennis zich spinnen O m deze discussies te kunnen verstaan is kennisneming van M a c h ' s zienswijze dan ook noodzakelijke v o o r w a a r d e In M a c h ' s beschouwingswijze zijn twee hoofdmotieven duidelijk te herkennen Hij heeft trouwens zelf met de openhartigheid die hem kenmerkt de herkomst ervan aangewezen ^) O p vijftienjarigen leeftijd las hij Kant's ,,Prolegomena zu emer jeden kunftigen M e t a physik Dit geschrift het een onuitwischbaren indruk bij hem achter T w e e of drie jaar later werd ( empfand") hij echter plotseling de overbodige ( ,muszige") rol gewaar die het Ding an sich ' speelt O p een blijden zomerdag m het vrije veld veitoevend verscheen hem opeens de wereld met zijn Ik als eén s a m e n h a n g e n d e massa van gewaarwordingen (,,Empfindungen") slechts m zijn Ik sterker samenhangend Dit moment bepaalde voorgoed het sensuahstisch motief in zijn latere zienswijze O o k het tweede motief w o r d t m zijn jeugd reeds vastgelegd O p het gymnasium in W e e n e n , leert hij m 1854 van zijn leeraar. Pater W e s s e l y ••) de evolutieleer van Lamarck kennen, w a a r d o o r hij voorbereid is om de m 1859 in druk verschijnende denkbeelden van D a r w m snel en met overtuiging m zich op te nemen H e t evolutionistisch, nader het darwinistisch, motief is daardoor bepaald Bij deze twee hoofdmotieven voegt zich dan, als gevolg van zijn gesprekken met den econoom E H e r m a n n , nog het economisch motief, dat echter geheel als een variatie op het darwinistisch thema w o r d t uitgewerkt Tenslotte valt het functionalistisch motief op te merken, dat volgens H e n n m g '^) zelfs domineerend is hoewel het door M a c h zelf met zoozeei wordt vooropgesteld O p g e m e i k t dient hieibij, dat M a c h zelf nooit zijn leer door een of meer philosophische slagwoorden heeft willen karakteriseeren, dat hij zelfs hardnekkig geweigerd heeft zijn leer een philosophic of zichzelf een philosoof te noemen '') H e t is mtusschen eenmaal gebruikelijk geworden M a c h ' s leer als positivisme te betitelen om zijn eisch dat de kennistheorie tot de laatste ons positief, dat is met onmiddellijke zekerheid gegeven , elementen" dient terug te gaan Als ik dit gebruik m het vervolg van deze rede overi.eem, dan zij nadrukkelijk vastgesteld, dat ik geheel in het midden Iaat of dit gebruik dooi den volledigen inhoud

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen