1942 Extra aflevering Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 86

80 planten en dieren, toch moeilijk kan toeschrijven aan een doode en trage materie. Een voortdurend ingrijpen Gods acht hij een voortdurend w o n d e r en dus niet strookend met G o d s Majesteit. Hij neemt nu zijn toevlucht tot een „vis plastica", een soort wereldziel, die het beginsel van beweging en leven is en staat tusschen God, die de wet van elk lichaam concipieert en de stof, die volgens die wet gevormd wordt. Z o n d e r dit plastisch medium zou •— dat ziet hij zelf wel in — de cartesiaansche opvatting tot a a n n a m e van een doorloopend w o n d e r leiden. Boyle echter verwerpt (zonder C u d w o r t h te noemen) in zijn kritiek op de ,,natuur" al dergelijke principes, die een demiurg-functie hebben (een ,,semideity" zijn), of zij nu wereldziel, natuur of plastisch vermogen heeten, als volkomen overbodigheden en dat zijn zij inderdaad bij zijn opvatting, die, hoewel hij er zich merkwaardig genoeg niet voor beroept op Gassendi, toch n a u w aan de gassendistische verwant is. ...

, , .... der dinqen

E r is nog een argument, dat men tegen G o d ' s Voorzienigheid aanvoert, een argument, dat veel meer op ethisch gebied ligt en vooral op de nietdoelmatigheid der dingen wijst. D e teleologische argumentatie redeneert wel heel schoon hoe alles zich doelmatig tot nut en gemak van mensch en dief schikt, maar er w a r e n ook in Boyle's tijd wel lieden, die dachten, dat het schaap de t a n d e n van den wolf wel eens niet zoo doelmatig zou kunnen achten en dat de aardbevingen en andere n a t u u r r a m p e n niet bepaald het nut van den mensch dienen. Boyle beroept zich daartegenover op het doel van het geheel. H e t belang van het individu wijkt voor het belang van de gemeenschap, het mindere wijkt voor het meerdere i ) . M a a r zoo heeft hij de a a r d bevingen nog niet goedgepraat, w a n t d a a r m e d e is niemand gebaat! Z o u het dus nog wel zijn, w a t Voltaire later, na de aardbeving in Lissabon, met Leibniz spottend, noemde ,,de beste aller werelden"? Als geloovige antwoordt Boyle daarop: ja, dat is zij, omdat G ö d h a a r maakte - ) . M a a r daarbij blijft het dan ook; de teleologische argumenteerzucht drijft hem er niet toe om nu alles ,,begrijpelijk" voor te stellen en ook voor het verstand goed te praten. H e t is niet de ,,beste" wereld, waarin wij kunnen leven, ,,omdat wij dit zoo inzien, of omdat God niet anders zou k u n n e n " 3). T e g e n hen die de goddelijke Voorzienigheid verwerpen v a n w e g e de ,,onregelmatighed e n " in , de natuur (natuurrampen, hongersnood, monsters) ziet Boyle dus af van teleologische tegenargumenten. Hij is niet cynisch genoeg er een middel tegen overbevolking in te zien. Hij beroept er zich op, dat God een souverein Schepper is, die volkomen vrij w a s 1) Nat.; IV, 386; IV, 422). 2) Nat.; IV, 385. ^) Nat.; IV, 385.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen