1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 57

51 beschouwt i^*). Z o o heeft ook bij zijn calorimetrische proeven een aprioristisch geloof in het warmtebehoud, dat door zijn veel te grove metingen niet streng geverifieerd kon worden, hem als leiddraad gediend. Ongetwijfeld heeft onder meer dit vaste geloof in de juistheid van die behoudswetten Lavoisier in staat g-esteld zijn schitterende experimenteels resultaten te bereiken en de chemie van een hypothetisch systeem of een onordelijke feitenverzameling tot een strenge wetenschap te maken. E e n experimenteele w e t e n s c h a p zonder w e r k h y p o thesen is een onmogelijkheid; we moeten toch w e t e n w a t w e willen gaan bewijzen, voor w e een proef doen. H e t nut van ,,mathematis c h e " hypothesen, hulpvoorstellingen bij berekeningen in astronomie en mechanica of onderstellingen om physische verschijnselen in mathematisch verband te brengen, is door hun succes wel bewezen. M a a r in het gewichtsbehoud hebben w e toch wel een echt rationalistische hypothese, die vanaf de O u d h e i d telkens weer opdaagt, om dan — schijnbaar door de verschijnselen geloochend •— weer tijdelijk onder te duiken. H e t zou beter in d e lijn van het empirisme gelegen hebben, indien Lavoisier deze hypothese als werkhypothese voorgesteld had, maar het is wel duidelijk, dat hij er een ontwijfelbaar geloofsartikel in zag. Evenmin zouden we de proefondervindelijke wetenschap het recht tot analogieredeneering willen ontzeggen, indien w e er ons dan maar goed van bewust zijn, d a t w e redeneeren en d a t w e een extrapolatie der feitelijke gegevens toepassen, die wèl van een direct experimenteel resultaat onderscheiden moet worden. Hier liggen voetangels en klemmen : de analogieredeneering heeft Lavoisier soms o p den juisten weg (alkaliën), soms op een dwaalspoor (murium) gebracht; zij is nuttig, maar ook gevaarlijk i ^ s ) . Zij is een zegen voor de w e t e n schap (rust ook de vorming van ,,modellen", b.v. het atoommodel, niet op analogie?), maar zij kan ook een vloek zijn. D e analogie doet licht de grenzen tusschen d e ,,wetskringen" vergeten; de valsche analogieredeneering heeft er toe geleid de kristallen als organische i*"*) Oeuvres II, 595 (Mém. 1784) : „,ie 1' ai done conclue par Ie calcul, at toujours partant de la supposition (N.B. !) que Ie poids des matières est Ie même avant et après 1' operation, ce que je regarde comme évident". ^'^^') Merkwaardigerwijze is er toch inderdaad een gemeenschappelijke oorzaak der zuurheid : het waterstofion. Men zie ook : R, Hooykaas, Chem. Weekbl. 32, p. 254,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen