1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 32

26 ten met een kracht, die omgekeerd evenredig aan den afstand is ^ i ) . Nadrukkelijk verklaart hij, dat dit slechts een ,.mathematische onderstelling" is; of het wérkelijk zoo is, is een physische kwestie ^^)Deze hypothese werd nu, zonder dat men het principieele verschil met de gravitatiewet, die een door analyse der verschijnselen verkregen mathematische beschrijving der feiten was, ook als een bewezen feit beschouwd en een groot aantal 18de-eeuwsche physici, tot Dalton toe, heeft deze onderstelling als uitgangspunt voor de gastheorie genomen. En toch had Daniël Bernoulli 93) dezelfde wet afgeleid door een kinetische hypothese, die veel overeenkomst vertoont met de moderne theorie, en had Euler haar met behulp van cartesiaansche ,,wervels" afgeleid. Hetzelfde feit kon dus op grond van verschillende onderstellingen mathematisch afgeleid worden (nadat het ontdekt was) en het experiment gaf volstrekt geen aanleiding om juist te zweren bij de hypothese van den ,,grooten Brit"'. De mathematische formuleering, die naar haar aard parallel liep met de gravitatiewet, was in dit geval de reeds lang bekende wet van Boyle. Beschrqvend empirisme.

Het zal niemand verbazen, dat naast het newtonianisme zich een andere richting baan brak, die zich strenger aan de empirie hield. Het empirisme had zijn philosooph gevonden in John Locke (\632 —1704). Descartes kende den geest ,,aangeboren begrippen" toe, waardoor hij zelfstandig staat tegenover de natuur; Locke's opvatting was, dat er niets is in het verstand, dat niet te voren in de zintuigen was; voor hem is de menschelijke ziel een onbeschreven blad papier, waarop, als gevolg van zintuigelijke waarneming, langzamerhand de begrip^^) Is. Newton, Philosophiae naturalis Principia Mathematica. Cantabrigiae 1713. lib. II, sect. V. prop. 23, theor. 18 : Si fluidi ex particulis se mutuo fugientibus compositi densitas sit ut compressie, vires centrifugae particularum sunt reciproce proportionales distantiis centrorum suorum. Et vice versa, particulae viribus quae sunt reciproce proportionales distantiis centrorum 6,uorum se mutuo fugientes componunt Fluidum Elasticum, CU jus densitas est compression! proportionalis. ^^) An vero Fluida elastica ex particulis se mutuo fugantibus constent, Quaestio Physica est. Nos proprietatem Fluidorum ex ejusmodi particulis constantium Mathematice demonstravimus, ut Philosophis ansam praebeamus Quaestionem illam tractandi. ^'•^) Daniël Bernoulli, Hydrodynamica, Argentorati 1738. Sect. X, p. 200 : De affectionibus atque motibus fluidorum elasticorum, praecipue autem aëris.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen