1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 25

19 proeven alleen, is slechts aan de wiskunde te d a n k e n " 62). D a t bewijzen astronomie, optiek, akoustiek en ballistiek. „Als ge deze en andere uitvindingen der mcetkundigen uit de natuurkunde verwijdert, w a t blijft er over? Niets dan de n a a k t e e r v a r i n g " 63). E e n plat empirisme wijst hij dus af ; hij ziet in de mathesis het cement, d a t d e verschijnselen samenbindt en het feitenmateriaal tot exacte wetenschap verheft. Ook toen hij in 1718 den cartesiaan Ie M o r t als hoogleeraar in de scheikunde opvolgde, is Boerhaave tegen den systeemgeest opgetrede.n. Hij veroordeelt de verderfelijke neiging der scheikundigen om uit eenige weinige goed gestaafde feiten tot een algemeene theorie te besluiten ^4). In denzelfden geest sprak ook de physicus s' G r a v e s a n d e in zijn inaugureele rede ,,Over de toepassing van de wiskunde, in het bizonder in de n a t u u r k u n d e " 65) (1717) en in de inleiding op zijn „ G r o n d beginselen der n a t u u r k u n d e " 66) (1719). D e ervaring moet g r o n d slag van de physica zijn; de ervaring leert ons de grondeigenschappen der materie kennen, de ervaring leert ons de n a t u u r w e t t e n kennen, w a n t deze h a n g e n slechts van den souvereinen wil van den Schepper af, die ze ons niet direct geopenbaard heeft. Stelt men aan menschelijke willekeur ontsproten hypothesen in plaats van de ervaring als basis van zijn systeem, d a n sluit men zichzelf den toegang tot de natuurkunde af 67) D e Rede heeft bij s' G r a v e s a n d e echter ^) op cit. p. 45 : . . . .omne ld, quod ex nata Philosophia in hunc usque diem bene certum apud Physicos reperitur praeter sola experimenta, uni debeatur geometriae, nihil quidquam ex Principiis universi rite cognitis eductum fuerit. ^'•') op. cit. p. 48 : . . . .haec, et alia, Geometrarum inventa extermines ex Physicis — quid superat? praeter nudam experientiam nihil. "^) H. Boerhaave, De chemia suos errores expurgante. Lugd. Batav. 1718, p. 17 : Quam est proclivis humana indoles ex paucis bene computis, a singularibus paucis, in doctrinae generalia! CommuniB de hoc vitio apud Sapientes querela est, nusquam tamen quantum a Chemicis fuit peccatum. "•'') Gulielmi Jacob! s' Gravesande Orationes tres, prima De Matheseos in omnibus scientiis, praecipue in physicis, usu; nee non De astronomiae perfectione ex physica haurienda (1717), altera De Evidentia (1724). Lugd. Batav. 1734. ^*') Gul. Jac. s' Gravesande, Physices Elementa Mathematica, experimentis confirmata, sive Introductio ad Philosophiam Newtonianam. Tom. I, ed. tert. Leidae 1742. "') De math. p. 16 : Hae (physicae) leges a sola Creatoris voluntate pendentes, cum nuUis, divinis Oraculis nobis detegantur, ex ipsis phaenomenis sunt quasi hauriendae Hypotheses fingere, illasque pro fundamento systematis habere, hominum est in errorem lubenter decurrentium et verae Physices januam sibi claudentium.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen