Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 37

35 45) Mach, E. u. I., p. 455. 46) A. Lampa, Ernst Mach (1918), p. 58. 47) Mach, A. d. E., p. 239, 249, 4s) Mach, Ö. N. P. F., in P. W . V.. p. 242. 49) Mach, E. u. I., p. 270, 271. 50) Mach, Ö N. P. F., in P. W . V., p. 243. 51) A. Einstein, Ernst Mach, Nachruf, Physikalische Zeitschrift 17, 101, 1916. Zie ook Frank, Die Bedeutung der physikalischen Erkenntnistheorie Machs für das Geistesleben der Gegenwart, Die Naturwissenschaften 5, 69, 1917, Zelfs M. Planck was gedurende eenige jaren (1885—1889) een belist aanhanger van Mach's ideeën, en erkent dat deze een sterken invloed op zijn physisch denken hebben geoefend; zie Zur Mach'schen Theorie der physikalischen Erkenntnis, Physikalische Zeitschrift 11, 486, 1910. Later is hij onder de physici wel de meest krachtige bestrijder van Mach geworden; zie b.v. W e g e zur physikalischen Erkenntnis (1933), p. 27 e.v. en p. 208 e.v.; ook het geciteerde artikel in Physikalische Zeitschrift 1910. 5i^) Zie b.v. P. Duhem, La theorie physique, 2e uitg. (1914), p. 218 e.v. De Duitsche vertaling van dit werk van Duhem werd door Mach van een ,.Woord vooraf" voorzien. Ook wijst Mach eenige malen op de overeenstemming tusschen zijn opvatting en die van Duhem (P. W . V., p. 425; Leitgedanken, p. 601). Toch is deze overeenstemming slechts zeer ten deele. Zij bestaat alleen daarin, dat Duhem aan de physische theorieën het karakter van een verklaring, in den zin van ,,dépouiller la réalité des apparences qui 1' enveloppent comme des voiles, afin de voir cette réalité nue et face a face", (a.w. p. 3) wil ontzeggen. Hij definieert daarom de physische theorie als ,,un système de propositions mathématiques, déduites, d'un petit nombre de principes, qui ont pour but de représenter aussi simplement, aussi complètement et aussi exactement que possible, un ensemble de lois experimentales" (a.w. p. 24). Hij wenscht door deze phaenomenologische interpretatie te bereiken, dat de theoretische physica niet telkens weer, als in het verleden, door de metaphysica eener bepaalde philosophische school wordt overheerscht. Als geloovig Roomsch-Katholiek (zie zijn artikel Physique de croyant, Annales de philosophic chrétienne 77, 44 en 133, 1905, opgenomen in de 2e druk van La theorie physique, p. 413) deelt hij echter geenszins Mach's afkeer van de metaphysica als zoodanig. Mach en Duhem ontmoeten elkaar eerst op het niveau der experimenteele empirie, zij komen daar echter langs geheel verschillende wegen, en gaan dan bovendien ook weer spoedig uiteen. W e l ziet Duhem in de reductie der vele experimenteele wetten tot eenige algemeene theoretische wetten een bijdrage tot de ,,économie intellectuelle" (p. 27) en citeert hij daarbij met zekere instemming Mach, maar hij vervolgt dan: ,,La theorie n' est pas seulement une repré-

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen