Het positivisme van Ernst Mach en de ontwikkeling der moderne physica - pagina 18

16 einzelner Elemente" waarnemen, bijna onmiddellijk de opmerking, dat herhaalde en zorgvuldige waarneming leert, dat ,,einzelne Elemente überhaupt nicht bestendig sind", en dat dus slechts de ,,allgemeine Bestandigkeit der Verbindung" overblijft, waarvan dan toch weer de ,,einfache Bestandigkeit einzelner Elemente" een zeer speciaal geval schijnt te zijn •!•'). Of nu het functiebegrip inderdaad een zoo centrale plaats in Mach's leer verkrijgt, dat deze, zooals Henning meent, door den term functionalisme nog het best kan worden gekarakteriseerd, zij den philosophen ter beoordeeling overgelaten. Als physicus veroorloof ik mij de opmerking, dat men van Mach omtrent de elementen, die dan toch de basis van het physisch onderzoek vormen, wel gaarne iets meer zou hebben vernomen. De steeds herhaalde opsomming ,.kleuren, klanken, warmten, drukken, ruimten, tijden enz." lijkt mij evenmin bevredigend als de bewering ,,die Physiologie wird uns mit einem Worte die realen Elemente der Welt aufschlieszen" 5o) Staat het inderdaad van te voren vast, dat de ,,Analyse der Empfindungen" op bepaalde laatste grenzen zal stuiten? Mach's elementenleer komt mij voor als te zijn een dogmatisch geformuleerde hypothese omtrent een atomistische structuur der zintuigelijke gewaarwording, voor welke hypothese echter de experimenteele gronden door Mach niet zijn aangetoond, en wellicht ook nooit zullen kunnen worden gevonden. Voor de physica blijkt zij van geen belang; zij wordt immers nadat zij gesteld is onmiddellijk weer steriel gemaakt door de opmerking, dat men, teneinde een ,,faszbares Ganzes" te verkrijgen, op de elementen niet te veel acht moet slaan. Mach sluit zich dan ook, zoowel in zijn eigen physische verhandelingen als in zijn historisch-critische studies, direct bij de gangbare physische terminologie en het gebruikelijke physisch begrippenschema aan, en poogt nergens deze terminologie en dit begrippenschema van zijn elementenleer uit te herzien. Zelfs treedt daar, waar wij den philosoof Mach als physicus aan het werk zien gaan, de zintuigelijke gewaarwording op den achtergrond, om plaats te maken voor de experimenteele empirie. Het is alsof Mach, wanneer hij uit het philosophische voorportaal zijn physische werkkamer binnengaat, haastig zijn sensualistisch colbert verwisselt voor een gereed hangende experimenteel-empirische laboratoriumjas, die bij het physisch werk inderdaad gemakkelijker is, maar waarvan volstrekt niet vast staat, dat hij in den positivistischen winkel is gekocht. Het komt mij voor, dat het maken van een onderscheid tusschen Mach als critisch physicus en Mach als positivistisch-sensualistisch philosoof noodzakelijk is, om tot een juiste beoordeeling en waardeering van Mach's invloed op de ontwikkeling der moderne physica te komen. Dat zijn invloed inderdaad belangrijk is geweest, kan

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen