CALVINISME EN KARAKTERVORMING.

I.

Het ifcunstig samenstel van de mienschelijke maatscihappij liieeft aan niets meer behoefte dan aan mannen en vroiuwen v, aii edel en vast karakter.

Eön igroote waarfieid ligt in diL.woord: „karakter is ©en der grootste beweegkracihiben in d© wereld".

Volgens Smiles lieeft Liuthier dat in zijn dagen op zijn ieigen wijize reeds gezegd: „Het welzijn van een land-taangt niet aan den overvloed zijner inkomsten, noclh aan de kracht zijner fortificatien, ook met aan de sdhoonheid van zijn piublieke gebo^iwen, maar aan het getal zijner beschaafde burgers, zijner mannen van dege opvoeding, verliohting 'en farakter."

Wie dan ook zijn land en zijn volk', de maatscliappij en in 't algemeen de mensohen liefheeft, zal óttiwülekeuriig geneigd zijn een wieemoedigen klaagtoon tel doen 'hooren, wanneer hij een onmiskenbaar tekort aan kaxa, kter in zijn tijd meent op te 'merken.

Nu wil ik evenwel''mS'^'-©en"'iiaS^^iet aanvangen, hoewel er zleer zeker reden genoeg voor is, len veel sclirijyieirs oiver dit onderwerp zöO' doen.

Nuttigier en prafc'tisciher is het, naar mijn gedachte, een onderzoek in te stellen naar de oorz^aak van zulk een tekort, , om daarna zoO' mogelijk middelen aan de hand te dolen, die het misscihien kunnen wegnemen of althans verldeinen.

Wat kan er de oiorzaalc van zijn, , dat er ook m onze dagen in betrelklcelijken zin zoo' weinig mannen en vToiuwen van karakter worden gevonden? Tier beantwoording van dezie vraag is het noodig goed in te zien, dat het versöhij'nsel niet in eens is ontstaan.

Het is de uitkbmsl van een langzaam proces.

Een piroces, dat voortgevloeid is .uiit den grooten geestelijken strijd om de beginselen, waaruit de mensch behioort te teven.

Karalcter en beginsiel staan met elkaar ia v*^^ naüwier verband dan menigeen : misschien wel vermoedt.

Zelfs een man als Rudolf En.icihen geeft dit op zijn wiJK'e te kennen.

Het vraagstuk van h'et k'araktergebTek is, , zegt hij, ziooi eenvoudig niet. Men behoiort naar-diep'ere gronden te zoiekbn. En hij drukt zicih dan ongeveer aldus uit: „Bij de mensohen is de ziooi moeizaam bevochten innerlijke wereld in den loop-der eeiiwen allengs meer gescihokt en verdonkerd. De goederen der innerlijke Wereld hadden steeds minder aaintr^kkingskracht en de zielen der menschen werden inmiddels steeds lediger." Daarbij komt dan volgens hem: „de stoirntacfLtige wijize waarmee de moderne raensdh' door de dingen van buiten af in beslag genomen wordt, het wilde jagen naar succes, de wassende strijd om het besitaan, de angstige versnelling van hiet levenstempo-, de verbrokkeling van den taiensch door den aldoor meer technisch wordenden en meer gecotaojpliaeerden vorm van den arbeid, en de gelijilinakende werking van de doorsnêe-en-massa-kultunr.

Tereclht vraajgt hij^: „kam ©en dergelijke toestand een beteekenis en een plaats voor de vorming van zelfstandige karakters hebben? "

De hedoeling van deze vrij' lange, aanhaling is, de bovengemaakte oplnerking te staven, dat het tegenwoordig gebrek aan persoonlijkheden vructht is van een proces en allerminst een toevallig verschijnsel mag worden genoemd. Ook ligt er bedektelijk reeds de erkeiming in, dat het verband tusschön het 'karakter van iemand en de beginselen, uit W'elke Mj-leeft, nieil te miskennen valt.

Veel duidelijker ligt het laatste in een uitspraak van Mr J. M. van Stipriaan Luïsaius.

In zijn boekje O'ver karakter stelt hij de vraag, hoe men '©en k'aralcter vormt en geeft hij 'als antwoord daarop-onder meer aan, dat voor karaktervorming 'een beginsel noodig is. Hij verstaat daaronder een zielfopgelegden plicl^t, we-lk'e bestemd is voor het leven te blijven. „Die p'liciht, - zegt hij verder, kan zeer verschillend izijn. De keuze van het beginsel is de gewichtigste keuze, wellce, men •in zijn leven doiet. - Maar wannter die fieuize na ïij'p beraad gedaan is, moet mjen (tenziji men bemeikt gedwaald te hebben) levenslang trouw blijven aan zijn beginsel. De toepassing moiet evenwel geschier den met verstand en met geljrnikinaking van de lessen der 'ervaring. Men kan zöO' goed mo'gelijk zijn. en zoo verstandig mogelij-k tevens. Men moet er niet voor alles een principe op na houden, maar één beginsel, waarnaar men zijn leven inricht."

Er is veel aan gelegen, dat dit goed worde doorzien, en daarom wo'rde 'het mij ten goede gehonden, dat ik nog een schrijver noem.

Ik bedoel Kerstensteiner.

D'eze bekwamje en ervaren sohrijver oiver paedagogiscire onderwerpien omschrijft het karakter aldus: „die blijvende h-onding der ziel, waai'naar iedere wilsdaad do'or duurzaam in haar opgestelde grondstellingen en regelen in één zin bepiaald is." Zedelijk inzidht, wil en handeling vormen een trits, die naar zijn mee-ning.voieic-jeen.zedelijk^^^k^^ raJiter onontbeerlijk feijn.

Kerstensteiner onJtwikkelt dit' nü^^Vel-'-óp zijn' eigen manier, zoo'dat het blij'kt, dat hij voor zich . persoonlijk gekozen iheeft voor de autonomie van den mensch, maar de. zaak, waarop 'taanko'int, staat voor hem evenzeer vast als voor ons.

Beginselen zijn dus noodig voor de vorrning van hét mensclhelijk karakter.

Vandaar dat de zoo juist aangehaalde opvoedkulndige 'O'nderscihéiden kon tusscihen utilistische en eudaemonistisohe karakters, al naar mate het zedelijk' beginsel ©en ander is.

Als déze Izialsen echter zóó liggen, dan kan er geen bezWaar tegen zijn, dat de samtenvoeging , , c'alv-inistisdh karakter", gebruikt wordt.

En daartegen is ook niets in te brengen.

Het cialvinism© hieeft zijn eigen systeem van ethiek.

Natuurlijk is het mijh bedoeling niet te beweren, dat alleein wie calvinist is een karaktervol mensoh kan zijn lot worden. Neen, maar wel, dat 't calvinisme bij'zlo'ndere trekken heeft, waardoor het zeer geschikt is-vp'Ofr d©. ontwikkeliirg van ©dele.

rakters. '^mêl^^mÊS^-Wannieei' wie" liu lii'aar goed doordrongeri zijn van de waarheid, dat geen karakter zO'nder hoog en ideaal zedelijk beginsel mO'gelijk is, zoo zal het O'Us ook duidelijk, zijn, dat eventueel .gebrek aaa karakters gevolg is van gebrek aan een vast en allesbeheersohend beginsel bij vele .mensohen.

Dientengevolge is het met het O'Og o-p de opvoedi'ng tot karaktervolle persoonlijkheden beslist noodig, dat de je-u, gdige m-ensch leert inzien welk een dringende - eiscili 'het voor hem is met be-wustheid de levenskeuze te doen met betrekking to't het beginsel, waaruit hij begeert te léven.

Reeds heel vroeg kan daarop worden gewezen.

Bij de opvoedi> ng van - het kind behoort er al mee gerekend te wiorden, zooals dit immers het geval ook is in het christelijk gezin en met het cbristelijk onderwijs.

En ho© belijnder zulk een beginsel is, des te béter.

Dit kan 'eenzijdigheid kweeken, maar er is veel van waar, dat alzijdigheid en karakter vijandig tegenover elkaar mo'eten staan.

Al'zij'diglieid gaat nog al eens gepaard met scepticisme, terwijl de grootste karaikters in de wereld dikwijls gro'ot warein juist door eenzijdigheid. Ook Carlyle heeft er de kracht van erkend.

Van 'meer dan één beginsel tegelijk kan niemand in zijn denken en 'handelen uitgaan, tenzij hij' in karakterloosheid zijn voldoening vindt.

En waar' een krachtig en allesbeheersohend be-.ginsel werkt, kan ©enzijdigheid moeilij'k worden vermeden.

Ook de calviinist wordt wel eens eenzijdig genoemd.

Ma.ar dat beho-eft hem : niet te ontsieren.

Als het maar de eenzijdigheid van zijn sterk beginsel mag s; ijn.

De calvinistische wereld-en levensbeschouwing is om la.ter te 'noemen redenen bijzonder geschikt voor de vormi'ng van stoere karakters.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen