KUYPER - BIBLIOGRAFIE.

door J. C. RULLMANN.

XXIV.

De vergadering van het School verbond werd gehouden in de groote concertzaal van het G-eboiiw van Kunsten en Wetenschappen. Een groot aan tal was tegenwoordig. Inspeoteurs en schoolopzieners, vrienden en vijanden van de staatssdhool; vrijdenkers en modernen en liberalen en 'orthodoxen; afgescheidenen en leder der Hervoirmde Kerk; een bonte verscheidenheid, 't Was een madhtig schouwspel in breede reien daar al die honderden mannen samen te 'zien en onder hen zoovelen, die elkander gewoonlijk als tegenstanders in den schoolstrijd ontmoetten. Met zonder gespin nen verwachting zag men den uitslag tegemoet van de dubbele worsteling, die hier tei wachten stond.

Uit het beloop der vergadering deelen we slechts nnede, dat de heer Verhagen uit Goes, öen vrijdenker, het voorstel deed, dat de vei^gadering allermeest zich ten doiol zou stellen eien wet te verkrijgen, waarbij scihoolpüchtigheid werd gelast.

Tegen dit voorstel werd van de zijde van Chr. Nationaal gesproken door den heer Feringa, die er op wees, dat onder deze schoolwetgieving door geen onzer schoolplichtigheid als doel aanvaard kon worden. Daardoor toch zou een vader, die uit geweten tegen de staatssdhool was, gedwongen worden, tegen zijn geweten, zijn kind derwaarts te zenden, zoo er in de plaats zijner inwoning geen vrije school gevonden werd. Maar nauwelijks had de spreker het denkbeeld van gewötensvrijheid iritgesproken, of er ontstond een stormachtige beweging in de vergadering.

Later kreeg Dr Kuyper het woord, ter verdediging van de boven meegedeelde amendem'enten. En ofschoon de onstuimige geest, die al meer zich openbaarde, reeds vooraf toonde, welk lot aan zijn amendement ten deel zou vallen, wees hij' er op, hoe naar z'ijh overtuiging, het Scshoolverbond tot schoolpliohtigheid leiden moest. En nu zou hét toch al te naïef zijn, zoo wij ons vinden lieten in die beweging mee te gaan, zoo men ons geen waarborg gaf, dat aan de invoering der schoolplichtigheid - algeheele vrijtaiaking van het onderwijs zou voorafgaan. Dien waarborg bedoelde het amendement. Alleen, zoo men dit aannam, konden we samengaan. Zoo niet, dan moesten we scheiden, want dit was zonneklaar: sdhoolplichtigheid onder de vigeerende weitgeving, zou alleen dit jammerlijk gevolg hebben, dat m'en door meer onderwij's een deel der gevanganiszialen zon doen ontruimen, om voor ons daarin plaats te maken.

Deze variatie op het bekende woord van Professor Opzomer bracht de vergadering tot een onstuimig rumoer, dat aan woede denken deed. De vrijdenker Verhagen 'hitste de vergadering op, 6n tenslotte werden Dr iRuyper cl. s. de z.aal. uitgefloten en uitgetrappeld.

Het beroep' op gewetensvrijheid had den tootn der vergadering doen ontbranden, en vooral Jiet wii'zien op „gevangenis" als finale van het treurspel had ze verbitterd.

Nu was dit woord zonder eenige nadere uitlegging misschien ietwat raadselachtig; maar niet voor wie in Dr Kuyper's rede „Het Beroiep op h'et Volksgeweten" blz. 17, had gelezen:

„Ik ben ook vader, en dan , zeg ik, dat mijn vaderhart lijden, dat men mijn geweten grieven zou, zoo men mij dwong mijn tweetal zonen, dat Giod mij 'gaf, af te staan aan een onderwijs, dat ik krachtens mijn persoonlijk recht, waarvan ik G-od alleen verantwoording doe, schadelijk acht en verfoei. Maar neen, men dwingt mij niet. Vind ik geen school, dan , zal ik , ze zelf onderwijzen. Ook den rijke dwingt men niet. Die kan het onderwijs naar eigen ke'us dwingen door izijn geld. Drukt die last den enkele te izwaar, meerderen kunnen zich vereenigen, en men slicht eene bijzondere school. Maar den minderen burger, den arme .... voor dien kom ik op, voor dien spreek ik."

In De Heraut gaf Dr Ruyper later nog deze toelichting van wat hij op de vergadering van Sehoolverbond over „gevangenis" gezegd had:

„We izijn onder de vigeerende schoolwetgeving, en bij een nieuwe landswet wordt schoolplichtigheid ingevoerd. Van deze onderstelling gaan we uit. Zult ge dan bij wetsartikel hem van schoolplichtig'heid ontheffen, die verklaart om des gewetens wil zijn kinderen niet naar de openbare school te kunnen zenden? Waarschijnlijk zegt - ge: „neen", want luiheid en eigenbaat .zou zich achter het schild der gewetenskwestie verbergen. Wat dan? Gij ziult hem Keggen: riclit dan een bijzondere school op. Maar de man is onvermogend. In de plaats zijner woning vindt hij slechts '©en enkel huisvader, die met hem, ©en bij, zondere school wenscht. Er is dus geen bijzondere school, en onder de tegenwoordige wetgeving kan er geen komen. Er is dus voor hem geen andere keus: Zijn kinderen moeten öf naar de openbare school, öf naar geen school met al. Maar er is schoolplichtigheid. Hij moet zijn kinderen óf zelf onderwijzen öf doen onderwijzen. Hij is ambachtsman. Zelf kan hij het niet. Niemand wil het voor hem doen. Zult gij in dat geval hem dwingen of niet om zijn kinderen naar de openbare school te izenden? Gij zegt ja. Maar hij weigert. Hij verzet izich. Hij meent dat geen wet hem dwingen kan, zijn Idnd over te igeven aan Avat naar zijn heiligste overtuiging, verderfelijk is voor .zijn kroo.st. Zult 'gij dan al of niet strafbepalingen vaststellen op verzet tegen de wet? Natuurlijk, zegt ge, maar boeten, ' geen gevangenis. Goed, maar de man is arm. Zult gij dan den arme van boete vrijsbèllen, of de boeten oven als in elke andere wet afwisselbaar stellen met gevangenisstraf? Gij kunt geen „neen" zeggen. En , zoo is dus door een eenvoiudige logische deductie de lijn doorgetrokken, die van scho.olplichtigh e i d naar de gevangenis leidt. Zoo derhalve bij het niten van dit woord de vergadering een afkeurend rumoer deed ho'oren, is het gebrek aan logisch doorzicht niet bij onze Oommissie te zoeken, maar wel bij do Arergadering, die een eenvoudige consequentie niet wilde doorzien."

Over de houding van Dr Kuyper d. s. op de ver gadering van „Schoojverbond" werd in de pers nog lang nagepleit. Zelf wijdde hij er in De Heraut van 29 Oct., 5 en 12 Novem'ber 1869 drie artikelen aan. Een geziamienlijke uitgaaf van deze artikelenreeks miet nog enkete uit andere bladen van onze richting bezorgde hij' in b'f 'engenoemde broqhure. ^

Groen van Prinsterer, in zijn 'N e d e r 1 a n d s c h' e Gedachten, prees den gekozien woordvoerde'r. Dr Kuyper, door wiens gevatheid en wakkerheid d_e poging om het Christenvolk in slaap te wieden, mislukt was.

En bet Nieuwe Vaderlandsche Courant je, een blad voor het volk, mieïkte in zij'n nummer van 4 Novemiber 1869 als vrucht van de Utrechtsche bijeenkomst zeer ter sneide op:

lo. dat de lijn tusschen het liberalisme en onze richting meer dan immer nog, scherper is getrokken; I

2o. dat een coalitie (een verbond en zamenwerking) met de liberalen, op schoolgebied, onmogelijk, onjzin is;

3o. dat de liberalen onze vijanden zijn en erger geworden izijn;

4o. dat de epenhare en christelijke scholen on. veri^oenlijk tegenover elkander stiaan;

en 5o. dat vele liberalen voor ons niets overig hebben dan miskenning, verguiizing en smaad, terwijl zij onze heiligste overtuiging bespotten.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen