Hongarije.

IV.

De kerk.

Eerst schrijf ik over hetgeen meer de uiterlijke dingen betreft. Wij bezochten onderscheiden kerkgebouwen of spraken daarin. De Proff. Bouwman en Hoekstra hielden in tegenwoordigheid van overheidspersonen en hoogwaardigheidsbekleeders en onder een geweldigen toeloop godsdienstige toespraken in de Calvijn-kerk op het Calvijn-plein. 't Is niet zonder beteekenis, dat in een reuzenstad met zoo overgroote roomsche bevolking een plein den nap, m draagt naar den grooten Hervormer. Op dit plein, in het centrum van het oudere deel der stad gelegen, in de nabijheid van de Theologische Schooi en het Gereformeerd Gymnasium, in een gedeelte waarin zeer veel Gereformeerden wonen staat de Calvijn-kerk; hoewel het geen grootsch noch indrukwekkend gebouw is, maakt het toch geen slecht figuur op het niet ruime plein. Naast het kerkgebouw ligt een uitgestrekt stuk grond, nog onbebouwd sinds de afbraak van wat daar voor korten tijd nog op stond. De ongunstige tijdsomstandigheden veroorloven nog niet om daarop een nieuwbouw te doen verrijzen ten behoeve der kerk. Van de vijf kerkgebouwen is de Calvijn-kerk, de oudste.

Prof. T. Hoekstra heeft op Zondag 23 April in de prachtige nieuwe Wilhelminakerk gepreekt, gelegen in de straat naar onze geliefde Koningin genoemd. Wij nemen met hartelijke blijdschap kennis van deze acte van dankbaarheid van de zijde van het Hongaarsche volk.

Ook de andere kerkgebouwen zijn van jongeren datum. Een bizonder mooie kerk is die waarin ik op denzelfden datum preekte in Buda, aan de overzijde van den Donau, in de Szilagyi Deszöteri Templom. Deze kerk staat in het aristocratische gedeelte van de stad; in de schaduw van de koninklijke burcht, van de heerlijke Matthias-kerk en het, klassieke Bastion. Het gebouw past in. deze omgeving, en bij de kerk behoort weer zeer passend Ds Benö Hajpal, wiens portret „De Spiegel" weergaf, no', 33.

Aan den buitenkant van Pest preekte ik den volgenden Zondag in een echte dorpskerk, in de Zuglói Templom.

Naast deze kerk staat de pastorie.

In de nabijheid van de prachtige kerk in Buda, is de predikantswoning met, laat ik het zoo noemen, het bureau der kerk, zooals dat bijv. het geval is in Rotterdam en Amsterdam bij de kerken waarin de laatste Synodes daar ter stede werden gehouden.

Alle deze kerken zijn voorzien van een toren met de roos of de haan daarop.

Nu moet het ons Nederlanders al direct treffen, dat de Gereformeerde Kerk in Hongarije niet in het bezit is van zulke machtige gothische kerken of kathedralen naar anderen stijl gebouwd gelijk dit het geval is in ons land met de Nederlandsch Hervormde Kerk. Hierin spreekt de historie der kerk zich uit. De Gereformeerden zijn geduld, eindelijk geduld geworden. Straks zullen ook zeer vele gewoonten en gebruiken uit die historie moeten worden verklaard. De kerken hebben zich vroeger nimmer vrij kunnen bewegen. Wij kunnen ons zulke toestanden haast niet indenken. Die alles weet kan alles verontschuldigen, zoo luidt een Fransch spreekwoord ; een woord waarmede wij als met alle spreekwoorden voorzichtig moeten omgaan; maar toch zal het goed zijn, dat wij aan het stuk waarheid dat daarin schuilt denken als wij verschillende interne aangelegenheden der kerk met eenige verwondering leeren kennen.

Aan de gebouwen is het te zien, dat wij met eene zich in de laatste honderd jaar sterk uitbreidende kerk hebben te doen.

Haar gebouwen hebben veel overeenkomst met de nieuwste en groots'te onzer kerkgebouwen.

In Debrecen waren wij in een ongemeen groot kerkgebouw. In een der laatste afleveringen van „De Spiegel" vinden wij de afbeelding van dit gebouw, alsmede die van de Calvijn-kerk en van het kerkgebouw in Buda.

Debrecen is een Gereformeerde stad. Van de meer dan honderdduizend inwoners zijn er meer dan zeventigduizend Gereformeerden. Het is het Geneve van Hongarije, al is het verhoudingscijfer van Gereformeerden en Roomschen in Geneve veel ongunstiger voor de eersten dan dit in Debrecen het geval is

Deze kerk kan ruim zesduizend hoorders bevatten.

Het gebouw mist alle sierlijkheid.

Louter banken, met een predikstoel, nachtmaalstafel en orgel, dat nu nog gehavend is, omdat ook in dit arme land de klokken der kerk en de looden pijpen van de orgels zijn omgesmolten tot oorlogsmateriaal.

Geen sierlijk snijwerk, geen gebeeldhouwde banken of predikstoel sieren het gebouw. Zelfs de tint van de verven heeft niets dat kan stemmen.

Deze eenvoud is sprekend, is opzettelijk en gewild. In deze kathedraal zijn geen praalgraven. Ook dat is met opzet.

Eén voorbeeld en het zegt u genoeg.

Lodewijk Kossuth, de vrijheidsheld, de groote leider van den vrijheidsoorlog uit het midden der vorige eeuw, die met zulk een treurigen afloop werd gestreden tegen het despotisme der Habsburgers, der Oostenrijksche Camarilla, een despotisme, dat nog niet eens den naam van verlicht despotisme kan dragen, hield zijn machtige oratie, ook in de kerk van Debrecen; een groot monument hebben zijn vereerders hem hier gebouwd op het plein vóór de kerk, maar i n de kerk is niets dat aan die dagen herinnert. Sterker nog! Een koperen gedenkplaat herinnert aan die blijde droeve dagen. Echter zij mocht niet in een der muren van de kerk worden aangebracht, zij vond haar plaats in het academie-gebouw in de onmiddellijke nabijheid van het kerkgebouw. De reden werd mij opgegeven: in de kerk geen verheerlijking van den mensch, maar van den Heere alleen. Daarom was bijna gansch Debrec-en nog heftig verontwaardigd over het driest bestaan van onbekende heiligdomschenners, die onlangs opzettelijk het kerkgebouw hadden verontreinigd op eene wijze die niet nader werd aan­ geduid.

Een der onzen beklom den hoogen kansel om eens te probeeren of hij zich in de wijde ruimte van dezen templom verstaanbaar kon maken.

Ook in Debrecen zijn naast dit gebouw nog andere, van jongeren datum, die weer veel gelijken op de nieuwere van Buda-Pest. Bizonder mooi is de Arpadteri re f. templom. Dit gebouw draagt weer een geliefden naam uit Hongarijes tragische, doch roemrijke historie.

De Gereformeerde Kerk van Sarospatok is al weer even eenvoudig van binnen als het zooeven genoemde. Sdrospatok heeft twee groote kerken met torens. Op het eene gebouw de roos, op het andere het kruisteeken. Een opmerkelijke vergissing, heeft er plaats gehad bij het drukken van prentbriefkaarten; op die met de Roomsche Kerk staat Ev. ref. templom en op die met de Gereformeerde Kerk Róm. Kath. templom. Die Roofnsche Kerk heeft vroeger ook aan de Gereformeerden behoort, maar is aan hen ontnomen onder de regeering der Habsburgers.

Naast de Gereformeerde Kerk staat de pastorie met kleinen tuin.

Ook hier heerschte eenvoud.

Deze kerk bezit een prachtig antiek gouden Avondmaalstel. gedreven

Ik eindig met nog één kerk te noemen, met die van Possony, het ongelukkige Pressburg, dat thans den naam van Bratislava draagt. Van deze historische stad hoop ik elders het een en ander mede te deelen. In Possony dan is op eene plaats gewijd door het lijden der martelaren onder de heerschappij van bigotte vorsten uit het huis der Habsburgers, een smaakvol nieuw kerkgebouw in zuiveren stijl opgetrokken. De energieke bisschop van Possony is het gelukt om mede door de hulp van den Staat deze kerk op een ruim plein te bouwen, dat gelijk bijna ieder huis en elke steen van deze oude kroningsstad nog de gedenkteekenen heeft herinnerende aan de geraffineerde plagerijen van Rome.

Naast deze kerk is het woonhuis van den bisschop, die de predikant eener betrekkelijk jonge gemeente is, met de kosterij en het „bureau" der kerk. Ik noemde u slechts enkele kerkgebouwen, alleen die waarin wij spraken of die men ons liet zien. Ook deze steenen spraken hun taal; een taal, die aan een droef verleden herinnerde, doch ook van betere tijden getuigde en een hoopvol uitzicht geeft op de toekomst.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen