Aanvulling

Bij het overlijden van Prof. Schilder:

In het Herdenkingsnummer bij het overlijden van Prof. Schilder heb ik een stukje geschreven: „Herinneringen aan de onderduiktijd". Hierin kwam deze zin voor: „De maand Januari 1944 was hij van ons weg. Maar daarna kwam hij weer en hij is toen bij ons gebleven tot half September d.a.v.".

Dit is niet helemaal juist. Omstreeks de tijd van zijn schorsing dreigden er razzia's in Leiden en wij vonden het toen maar veiliger, dat hij even verdween. Prof. Schilder is toen ongeveer een week in Kethel geweest. Van br G. Steinman, nu te Rotterdam-Zuid, ontving ik over zijn verblijf te Kethel een brief, waaruit ik het volgende (min of meer op verzoek van br S.) aan de openbaarheid prijs geef:

„Hij stond ineens voor onze neus. En misschien is het goed, dat ons volk weet, hoe hij was bij eenvoudige mensen, voor vne hij vriend, vader en predikant tegelijk was. Aan die dagen voor zijn schorsing bewaar ik een niet te vergeten herinnering aan hem, die ik nog steeds zag als de wijkpredikant uit Delfshaven, de dominee van de catechisatie.

De avond van die dag, na bij herhaling brieven voor hem gepost te hebben in omliggende plaatsen (men mocht immers niet weten, waar hij was) zijn wij samen in het donker gaan wandelen. Wat kon hij dan spreken over Gods natuur; wanneer hij zag het spel der wolken, de maan en op de achtergrond de omtrekken van een rustend dorp. Daarna zaten wij in de huiskamer en haalden herinneringen op uit Delfshaven en Vlaardingen. Hoe waardeerde hij ons proberen zijn aandacht enige ogenblikken af te leiden van de moeiten, die hij moest doorstaan. Deze rusteloze geest, die gedwongen was rustig te zijn. „Oom Gerrit" moesten wij hem noemen en op zijn persoonsbewijs stond , , Gerrit Leydekker". De eerste paar keren zeiden wij het met schroom, maar dat ging allengs beter. De volgende morgen zouden wij zijn scheerwater brengen; maar mijn moeder vergat hem een spiegel te geven. In zijn grote bescheidenheid vroeg hij er niet om en toen wij ons realiseerden, dat wij dit hadden vergeten, had hij zich al geschoren en de achterkant van zijn horloge als spiegel gebruikt.

Wij waren gewend om in die „boterloze" tijd zelf onze boter te maken en daarvoor was het nodig om 's morgens zeer vroeg in een grote melkbus ongeveer 20 L. verzuurde melk te kamen; een zeer zwaar karwei, dat dikwijls wel een uur duurde. „Oom Gerrit" had dit eens aangeien en op een morgen stond hij met een schort voor in de keuken en kamde de melk, alsof hij nooit anders had gedaan. Toen stal hij ons aller hart, van de jongste tot de oudste toe. Hij was één der onzen en geen ding was ons te veel om voor hem te doen."

„Inmiddels ging men in Utrecht door. Zijn broer uit Den Haag was verschillende malen bij hem geweest en wij gingen ons realiseren, dat er een grote mogelijkheid was, dat deze week het uitzinnige besluit inzake zijn schorsing genomen zou worden. Wij geloofden niet, dat men het zou durven; en hijzelf meen ik, ook niet; maar de berichten werden zeer somber. In wat een ondragelijke spanning leefde hij toen. De 23e Maart '44 brak aan. In de vroege morgenuren was zijn broer alweer bij ons en sameiï stelden zij het bekende telegram aan de Synode op. Het mocht niet baten, helaas. Wij leefden met hem mee en gingen op onderzoek uit om iets te weten te komen, maar niemand kon ons helpen. Ik geloof niet, dat wij ooit beseft hebben, wat hij in die uren heeft geleden en gestreden. Eindelijk kwam, laat in de middag, zijn neef, Cand. H. J. Schilder met het niet te geloven, maar helaas ware bericht, dat men hem gchorste als predikant en hoogleraar. Toen wisten wij niet, wat wij voor hem konden doen en in een vlaag om toch iets te doen, hebben wij Ds Knoop gebeld en hem voorzichtig ingelicht. Binnen het uur was Ds Knoop in Kethel. K. S. was nog in gesprek; en nog zie ik Ds Eóioop in de huiskamer zitten wachten en bij het opengaan van de deur hoorde hij de stem van K. S. „His Masters voice", zei Ds Knoop en voor het eerst na Dachau ontmoetten twee vrienden elkander, juist in dit uur, dat zij elkander zo hard nodig hadden. Daar waren zij dan bij elkaar, om de toen zo gekrenkte, maar grote man, te steunen in deze uren, die voor hem zo bitter waren; Ds Knoop, cand. H. J. Schilder en Dhr A. Schilder. Ook Ds Vonk is nog gekomen. En gezamenlijk spraken zij over de eenheid van de kerk des Heren.

De volgende dag zou hij gaan vertrekken; maar had toch, ondanks zijn grote moeilijkheden gelegenheid gevonden ons uitgebreid en simpel te wijzen op de weg, die thans gevolgd moest worden.

Toen ging hij. En wij zwaaiden hem na met tranen in de ogen. Hij had voor ons vele woorden van dank voor wat wij voor hem gedaan hadden; dank, die wij niet nodig hadden, want hij had voor ons veel meer gedaan, dan wij zouden kunnen vergoeden."

Gelukkig is hij diezelfde dag goed in Leiden gearriveerd.

In latere weken schreef hij toen, op dezelfde schrijfmachine, waarop ik dit stuk schrijf, zijn bekende brieven: „Opwekking of Ophitsing? " (uitgegeven door A. Vegter; en „De waarheid luistert nauw" (uitgegeven door K. C. van Spronsen). Nu ik in die laatste brief nog eens blader, vind ik daarin op pg. 5 een zin, die zijn hele houding in de onderduiktijd typeerde: „Gelijk de vrees een slechte raadgeefster is, zoo is alleen Gods Woord een lamp voor onzen voet en een licht op ons pad."

Hij was niet vreesachtig, wijl hij wandelde in het Licht.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen