Acta van het Zending-Congres - pagina 105

,

87 of door minnelijk verdrag, koop en ruiling

Spanjaarden

').

met

Het waren echter niet alleen de belangen van den handel, waaraan door de O. I. Compagnie bij hare vaarten gedacht werd, ook die der religie werden behartigd. Ziekentroosters, catechiseermeesters en predikanten voeren meê op de schepen en zorgden voor de geestelijke behoeften der zeevarenden, of vestigden zich op de plaatsen (in den aanvang niet veel anders dan kantoren, vestingen of forten), waar Christenen woonden, die straks tot een Kerk verzameld werden. '')

Daar die weg niet gevonden werd, is ook van dit voornemen niets geworden. Aangaande de motieven, waarom de Staten-Generaal de eerste vaart naar Indië langs den gewonen weg toestonden, noemt dezelfde Van Meteren (Dl. VIII. bladz. 125 146) ook „tot vordering en uitbreiding van den waren Christelijken godsdienst." In het octrooi van 1602 wordt met geen woord melding gemaakt van den plicht der Compagnie, om de Zending te bevorderen. Waarschijnlijk hebben de Heeren Staten gemeend, dat deze plicht, als reeds voortvloeiende uit het eerste octrooi, niet herhaald behoefde te worden. Dit vermoeden wij, omdat de Staten in 1624 aan de WestIndische Compagnie voor den tijd van 30 jaren octrooi verleenden, met het oog op Brazilië ,,op voorwaarde van de plaatsen steden, vestingen en hetgeen daartoe behoort, te onderhouden enz.; goed recht aan hun onderzaten te doen bedienen; ds Braziliërs en Tapoyers in de kennis van God en van den Christelijken godsdienst te doen onderwijzen," ') en er is geen reden, waarom dit der W.-I. Compagnie ten plicht zou gesteld zijn en niet ook der O.-I.

—

Doch deze zorge betrof de Christenen, waarbij we thans niet langer stilstaan, omdat ons ditmaal eene andere vraag dringt, namelijk: Wat van het begin af door de Nederlandsche Overheid, door de O.-I. en W.-I. Compagniën, door de Gereformeerde Kerken in het vaderland en de koloniën is gedaan tot uitbreiding van het Christendom en prediking des Evangelies onder Heidenen en Mohammedanen in Oost en er

,

West?

vorderen, ijverende om het rechte Christelijke geloof in die onbekende landen, niet als de te

') Amboina werd in 1605 door Steven van der Hagen bemachtigd; Banda in 1609, 1615 en 1621 door P. W. Verhoeven, Gerard Reyne en Jan Pietersz. Coen; Jacatra in 1619 door Coen; Formosa (Tayouan) bij ruiling en koop, Ceylon (Gale, Baticolo, Trinkenemale, Negumbo, Calture, Colombo, Toetecoryn, van 1638 1658 door verschillenden (W. J. Coster, Adam Westerwold, A. Caan, Philip Lucas, Fran^ois Caron, Gerard Hulst, Adr. v. d. Meyden, Rijklof Goens); het eiland Manaar in 1658 door Rijklof Goens; Jahra Patnam in 1658 door J. y. d. Laan; Negapatam [kust van Koromandel] in 1658 door J. v. d. Laan; Coulang in 1661 door R. v. Goens, insgeliiks door dez-^n Cranganor, in 1662, en Coetsjen in 1663, door .lac. Hustaart; Cananor in 1664, door Cornelis Speelman; Macassar in 1669 enz.

—

') De eerste predikanten, die hier kwamen waren Ds. C. Wiltens, die in 1615 op Ambon zich vestigde en Ds. Hulsebos, die in 1615 in Indië kwam en in 1620 te Djacatra (Batavia) een Kerk plantte.

')

Straks

komen

wij

op West-lndië terug.

planten en verbreiden."

te

Dit was ook het geval met de West-Indische Compagnie, die in het jaar 1621 (7 Mei) opgericht werd met octrooi van de Staten-Generaal. ')

En dan vestigen wij het eerst de aandacht op hetgeen ons Van Meteren in zijne Nederl. Historie (Deel VI. bl. 218 en vervolg.) mededeelt van het besluit der Staten-Generaal, die, toen zij in 1594, trots Spanje en Portugal, op OostIndië wilden beginnen handel te drijven, dadelijk eenen weg hebben doen zoeken langs het NoordOosten naar de landen van Cathay, China en Oost-Indië, en dien, naar zij meenden, gevonden hebbende, in 1595 besloten hebben „die vaart

met geweld van wapenen, maar

Christelijke middelen en trouwe handeling

[

1

i

\

Moreau, die in zijne „Beschrijving van den ofval der Portugeezen" over de West-Indische Compagnie geschreven heeft, deelt verder mede: „Dat het voornemen der Algemeene Staten was om, na het verstrijken van het octrooi aan de bovengenoemde Maatschappij (1654), Brazilië niet meer door particulieren te laten besturen, maar dat zelf door een van hunne vergadering te doen besturen, aan al de wereld vrijen koophandel te geven, matige tollen en schattingen te eischen, van 't Recif een hoogeschool van Amerika te maken, hetwelk de oefenplaats van alle kunsten en wetenschappen geweest zou zijn, verzorgd met inkomsten tot onderhouding der geleerde mannen, die daar in de geleerdheid onderwezen zouden hebben. Men zou ook een bijzondere vlijt hebben getoond in de Brazilianen en Tapoyers wel te onderwijzen, om hunne jonge kinderen vroeg te doen oefenen, hen zediger en bekwamer te maken, om de hunnen in de menschelijke wetenschappen en in de verborgenheden van het E. te onderwijzen, in 't welk de Brazilianen aireede eenig begin gemaakt hadden."

En

lager:

„De Algemeene Staten namen ook voor, de Tapoyers allengs tot de kennis van God te brengen en dit door zachtheid en door dezelfde Brazilianen gebruikt had."

Wat

betreft de

middelen,

die

men aan

de

')

Compagniën, in 1609 werd

aan den eersten gouverneur-generaal, PieterBoth, ') Vgl. H Velze, Nauwkeurige berigten nopens de grondvesting dps Christendoms orider de Heidenen op de kust van Choromandel enz. (voorrede § 4).

')

Vgl. H. Velze O. C. voorrede § 4,

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen