Voor Kinderen.

AAN VRAGERS.

Helmers-Eieren—Lommerd-Pruiken-Avond.

R. P. heeft in het gedicht «De Hollandsche natie" vaii J. F. Helmers onder anderen dezen versregel gelezen, die op Michiel Adriaansz de Ruyter ziet:

„Geen zee zag ooit uw vlag of heeft voor u gebeefd”.

Iemand maakte toen de opmerking, dat die regel minstens dubbelzinnig was. Dat begrijpt P. niet.

De gemaakte opmerking is echter juist. Men kan uit den regel tweeërlei lezen:

1. Geen zee zag ooit uw vlag zonder voor u te beven.

2. Geen zee zag ooit uw vlag of heeft ooit voor u gebeefd.

De beide lezingen strijden vlak tegen elkander en daardoor komt het verschil te meer uit. Natuurlijk heeft de dichter de eerstelezing bedoeld.

Verder vraagt P. wat «Neurenberger eieren" zijn.

Op een tijd als deze waarin de eieren schaarsch zijn, is die vraag begrijpelijk. Wanneer onze lezer echter hoopte zich aan Neurenberger eieren te verkwikken, dan zou hij zich teleurgesteld zien. De, zaak zit zoo :

Eeuwenlang tot de zestiende toe, kende menwel velerlei uurwerken, maar alle veel te groot om ze in den zak te dragen. Zulke werden uitgevonden in de zestiende eeuw door Peter Heele, een uurwerkmaker te Neurenberg, een stad in Beieren. Zijn zak-uurwerken waren wel naar onze begrippen nog verbazend groot, maar toch een groot gemak. Naar hun vorm kregen zij den naam van Neurenberger eieren. De veeren in zulke uurwerken waren in den eersten tijd niet van staal maar van varkenshaar.

Onze lezer N. N. heeft meermalen te Amsterdam hooren spreken over de «Lommerd." Daarmede werd dan bedoeld de Bank van Leening. Nu vraagt N. of ook bekend is van waar het woord «Lommerd" komt.

In het Noorden van Italië ligt aan de Po een landstreek die Lombardije heet, en oudtijds een zelfstandige staat was, maar nu een deel is van Italië.

Onder het volk dat die streek bewoonde, de Lombarden vond men veel kooplieden en handelaars. Zij kwamen het eerst op de gedachte om gelegenheid te geven in geval van nood geld te leenen op verschillende voorwerpen, zooals gouden en zilveren sieraden, andere kostbaarheden, kleederen enz. Men kreeg niet de volle waarde er voor, en het beleende, het pand, kon men terug krijgen tegen betaling van het ontvangen geld en nog een som bovendien.

Daar nu de zaak van de Lombarden was uitgegaan, werd een inrichting waar men zoo geld kon leenen een Lombard genoemd, wat later verbasterde tot »Lommerd." In onze taal heet zij Bank van Leening, in de Volkstaal ook wel Pandjeshuis. Het woord »Lommerd" wordt echter in de lagere standen nog veel gebruikt. De hoofdbank van leening die eeuwen heugt, een groot, zwaar gebouw, is nog te zien op de O. Z. Voorburgwal hoek Lombardsteeg te Amsterdam.

Op een vraag van D. S. diene dit:

Of er ooit een boek over pruiken is geschreven weet ik niet. Maar zoo ja dan zal het — als het tenminste volledig is — wel zeer dik wezen. Want de pruiken hebben een lange, uitgebreide geschiedenis. We zullen ons dus maar tot ons eigen land bepalen.

Dit hulsel, welks naam (volgens Bilderdijk) waarschijnlijk van ons werkwoord prijken afstamt, is uit het latere Grieksche Keizerrijk, waar het als een oud Perzisch hoofdsiersel bekend stond, al zeer vroeg in Frankrijk overgebracht. Doch de invoering van dit gewichtig hoofdsiersel hier te Lande, moet men grootelijks aan eene ziekte van graaf Filips den goede te danken hebben.

Deze zich schamende, om reeds, in zijn jeugd met een kale kruin, te midden van een schitterend hof te verschijnen, peinsde of de kunst a hem niet schadeloos kon stellen voor hetgeen hem ontnomen was. Weldra bood zich een vernuftig man aan, om voor Filips de eerste pruik te maken. De hovelingen vonden in dit kapsel veel deftigheid. Deze, naapende hun meester, lieten zich het haar afscheren, om hun hoofden met ontzaggelijke pruiken te versieren, welker kleur en vorm men naar willekeur kon veranderen. Dit kapsel werd eene gedwongen mode. Wel vijf honderd Edellieden vertoonden zich eensklaps te Brussel, met zware pruiken. Zij stelden er een groote eer in te toonen, dat zij geen hoofdhaar hadden, ten einde men mocht weten, dat zij toegang ten hove hadden.

Opgemerkt dient dat in de zeventiende en achttiende eeuw bijna alle mannen van stand pruiken droegen, soms verbazend groote. Dat kan men onder anderen zien aan de portretten van predikanten als Brakel en Comrie. Zelfs droeg men pruiken met verdiepingen of omgangen, »batterijenc genoemd. Later kwamen de staartpruiken, die men o. a. zien kan op afbeeldingen van krijgslieden uit de achttiende eeuw. Eerst in de negentiende zijn de pruiken als sieraad en mode verdwenen. Thans worden ze alleen uit noodzaak gebruikt.

D. W. vraagt:

In de Roomsche kerk heeft men elk jaar een »Vastentijdc. De avond 6az.woor heet »Vastenvond". Is dat niet vreemd, daar toch een avond aan het einde komt en het slot van dag is.

Het schijnt wel vreemd, maar is toch heel verklaarbaar. Veel oude volken, ook onze voorouders, rekenden dat de dag begon als de zon was ondergegaan, en dan duurde tot den volgenden 'zonsondergang. Bij "de Joodsche Sabbatsviering vindt men nog hetzelfde. De avond is dus het begin, niet het einde van dag of van een tijdperk.

Kerstavond is de avond vóór ons Kerstfeest; evenzoo Paaschavond. Wat wij nu Oudejaarsavond noemen, heette vroeger Jaarsavond, die het Nieuwe jaar inleidde. Het Duitsche Sonnabend (Zaterdag) beduidt de avond vóór den Zondag.

Zoo beduidt ook »Vastenavond.< de inleiding tot, het begin van het Vasten. De uitdrukking is dus juist.

BRIEFWISSELING.

R. P. te S. Uw brief kwam juist even te laat. Doch uitstel is geen afstel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen