"Aesthetisch" of "puriteinsch"? - pagina 17

uit l a t e r e gedichten als Dagwerck en Hofwijck t o c h o o k wel iets anders blijkt. Men heeft o p g e m e r k t , dat „ v a n h e t zelfverwijt, de h a r t r o e r e n d e smeekbede, die B R E D E R O ' s leven tot z o o n aangrijpenden r o m a n m o e t h e b b e n g e m a a k t " , bij hem g e e n s p r a k e is. D r u k t hij zich e c h t e r piëtistisch uit, dan meent men, dat hij g e e n man v a n dogmen is, m a a r de meest v a g e ideeën had, v a n w a t hij b e l e e d ; hij w a s asceet, g e e n e c h t e c a l ­ vinist 43). L e e s t de v o o r n a a m s t e H u y g e n s - k e n n e r e r g e n s v a n „ g e r o c k t e n v l o e c k " (een b e k o n k e l d doemvonnis), hij heeft terstond de verklaring bij de h a n d : vloek v a n de predikanten i — „ z w a r t r o k k e n " immers ! D i e h e b b e n hem stellig b e l a s t e r d en v e r v o l g d ; om zijn b o e k v o o r o r g e l g e b r u i k bij den kerkedienst. D a t het c h r o n o l o g i s c h volstrekt niet uitkomt — het v e r s c h e e l t tien j a a r .—, dat de s y n o d e v a n Delft reeds v r o e g e r de zaak a a n de vrijheid der kerken had o v e r g e l a t e n , dat V O E T I U S in zijn Disputatio de Organis zich van eiken a a n v a l o p H U Y G E N S onthield, dat de H a a g s c h e k e r k e r a a d om zulk een a a n v a l e e n lid c e n s u r e e r d e ; dat H l I Y G E N S juist in den tijd, w a a r u i t het v e r s dateert, een reeks lofdichten s c h r e e f o p de H a a g s c h e predikanten, met w i e hij steeds in de b e s t e verhouding s t o n d ; dat, ten slotte, het v e r b a n d en allerlei a n d e r e uitingen v a n den dichter de w o o r d e n , met zekerheid, heel anders v e r k l a r e n — het deed er alles niets t o e . Men r o o k — predikanten 44). D e enkele v o o r b e e l d e n k o n d e n met z e e r v e l e andere w o r d e n v e r ­ meerderd, ter bewijze, h o e zeer onkunde, antipathie, v o o r o o r d e e l ten opzichte v a n „puriteinen" en „puriteinsche w e r e l d b e s c h o u w i n g " recht b e g r i p v a n literatuur verhinderen kan. En niet alleen van e n k e l e stukken, m a a r van h e e l e genres. In. de geestelijke lyriek, D E D E C K E R ' s Goede Vrijdagh niet uitgezonderd, vindt men dan a l l e r w e g e n „ s m a k e l o o z e b a n a l i t e i t " ; zelfs bij een D U L L A E R T kan men dan met g e e n mogelijk­ heid iets eigens o n t d e k k e n 45). V a n CAMPHUYZEN, wiens Rijmen in ruim e e n e e u w o m t r e n t vijftig maal werden gedrukt, kan het dan heeten, dat hij „als dichter n o o i t bijzonder populair is g e w e e s t " 46). W i j denken a a n M l L T O N ' s Paradijs Verloren, dat v o l g e n s SCHIRMER o o k „als p r e e k " w e r d g e l e z e n ! Stichtelijke kunst — dienende kunst — b e p e r k t e kunst — weinig verscheidenheid van inhoud en t o o n — minder dan onafhankelijke kunst in staat, de wieken b r e e d uit te slaan, en h o o g e vlucht t e nemen 47) — z o o l o o p t dan v a n z e l v e de g e d a c h t e n g a n g . Z o o v o n d JONCKBLOET tien bladzijden in een O v e r i j s e l s c h e n A l m a n a k v o o r W . S L U I T E R „veel te v e e l e e r " . O n v e r s t a a n b a a r schijnt a n d e r s d e n k e n d e n o o k — om n o g een enkel ander punt te n o e m e n — de w a a r d e e r i n g der v r o u w bij de puriteinen. N o c h SCHIRMER, n o c h onze historici v a t t e n h e t : eenerzijds vele zéér geleerde v r o u w e n , h o o g g e ë e r d ; anderzijds ronduit de verklaring, dat zij de mindere is t e g e n o v e r den man, en de h a a r a a n g e w e z e n plaats d e huishouding. C A T S heeft het daarbij w e e r g e d a a n ; ofschoon H U Y G E N S hieromtrent niet minder positief is. T e r w i j l men bij beiden, C A T S en H U Y G E N S , e e n ideale samenleving v a n man en v r o u w kon zien in d e praktijk! H e t is opmerkelijk, dat men z o o weinig het verwijt treft, dat de puriteinsche geest de erotiek heeft bestreden. M e e n t men, dat wij van dat o o k aesthetisch g e v a a r l i j k e genre toch w e l g e n o e g h e b b e n ? H o e

19

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen