1918 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 66

58 Nu zijn er psychische voorbeelden, waarbij het aandeel der verschijnselen praedomineerend zal zijn en andere, waarbij de akte de overhand hebben met hun teleologische werkingen van keus, richting en remming. Ais voorbeelden kunnen genoemd de droompsychologie en de denkpsychologie, de eerste zal meer met de associatieve wijzen van verklaring opereeren, de tweede met de akte, de psychologie van het waarnemen van kleuren zal veel meer tot de beschrijving der psychische verschijnselen beperkt kunnen blijven dan de psychologie der opmerkzaamheid. Door STERN wordt nu in de derde plaats het begrip dispositie ingevoerd. Aan de reeks der akte moet nog een hooger eenheidsprincipe gesupraordineerd worden. Werd boven gesproken van werkingen, dan moet aan het werken werkzaamheid, werkingsvermogen ten grondslag gelegd worden, geen aktualiteit zonder potentialiteit. Tegenover hen, die, onder invloed van de psychologie van HERBART, tegen de vermogenspsychologie optreden, kan opgemerkt worden, dat toch telkens uitdrukkingen als geheugen en phantasie, intelligentie, aesthetische gevoeligheid, oefeningsvermogen en onderscheidsgevoeligheid, in 't kort termen gebruikt werden, die met de dispositie in verband staan. (STERN 1. c. S. 26). Bij de Völkerpsychologie, de differentiëele psychologie, de kinder- en dierpsychologie heeft men met disposities te doen. Men wilde weten, welke intellectueele, zedelijke, sociale, oeconomische enz. strekkingen de geestelijke bewegingen van het leven der volken bepalen, waarin het wezen van de eigenschappen van temperament en karakter bestaat, die de individualiteit uitmaken, welke qualitatieve en quantitatieve verschillen in de begaafdheid zich voordoen. Men zag in, dat de ontwikkeling van het zieleleven van het kind niet een reeks van verschijnselen en akte is, die willekeurig aaneensloten, maar het langzamerhand rijp worden en fixeeren van de chronische dispositievormen der aanleggen, en bestudeerde de verhouding van deze innerlijke bepalingen tot de uiterlijke werkingsfactoren der omgeving („Umwelt"), men behandelde de vraag, of en in welken zin aan de dieren denkvermogen zou toekomen en hoe dit zich ten opzichte van de instinctieve vermogens gedraagt. Overal was dus sprake van chronische potentiëele hoedanigheden van het individu, alzoo van disposities. De dispositie heeft niet een „starre" qualiteit. Deze hadden de

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen