1919 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 83

69

ontstaan van handelingen uit het affect kunnen we tegengaan. Hoe iemand psychisch reageert in zijn gevoel, hangt af van tal van factoren. Na den zondeval is die reactie zeer dikwijls verkeerd. Het zien van iets kwaads vervult ons niet steeds met een gevoel van onlust en afschuw. Die gevoelsreactie te wijzigen is zeer gewichtig bij de opvoeding van anderen en van onszelf. Elk affect kan ook oorzaak zijn van onwillekeurige bewegingen en dan is er evenmin van vrijheid sprake, (men spreekt dan van driften, begeerten en hartstochten, waaraan men zich zonder eenige aarzeling of strijd overgeeft). Dagelijks verrichten we tal van bewegingen en handelingen, die ons tot gewoonte zijn geworden. Het zijn eenvoudige wilsprocessen, waarbij maar één motief tot handelen aanwezig is. Tal van handelingen behoorende tot onze dagelijksche bezigheden, kunnen tot deze groep gerekend worden. Zijn we daarbij dan voldoende vrij ? Evenmin. M a a r . . . . we kunnen onze hartstochten toch beheerschen en een gewoontehandeling toch wel nalaten. Zeker is dat in 't algemeen het geval. Doen we dit echter, dan is het psychisch proces geen eenvoudig wilsproces meer, maar een samengesteld. Men komt dan tot een besluit of handeling na overweging van verschillende motieven. Ook in dit geval is volgens de deterministen van eenige vrijheid geen sprake. Bij zulk een proces duiken volgens hen tal van voorstellingen in ons op en de voorstelling met de sterkste gevoelstoon vormt het overheerschend motief en voert tot een besluit. Op die manier wordt alle psychische activiteit op zij gezet. Daar komt HEINROTH tegen op en wij gaan met hem mee. De ware vrijheid bestaat niet hierin, dat we tegen alle motieven in een besluit kunnen nemen ; maar hierin, dat we redelijk kunnen overleggen, dat we alle motieven vóór en tegen tot zijn recht kunnen laten komen, dat we onze aandacht aan ieder motief kunnen wijden. Rustig overleg, daarna een besluit nemen en dat op zijn tijd uitvoeren, daarin bestaat de ware wilsvrijheid.')

') Wilsvr^heid kan men In verschillenden zin nemen: in psychologischen zin en in ethischen zin; hier is 'echter sprake van vrijheid in psychologischen zin.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen