1933 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 34

28 cipe der kleinste actie hield in, dat, wanneer in de natuur de een of andere verandering gebeurt, de voor deze verandering noodige hoeveelheid werkzaamheid zoo klein mogelijk is. Hoe duidelijk spreekt hier het teleologisch karakter der formule; het is als de plechtige afkondiging der alom geldige lex parsimoniae naturae, men hoort hoe in haar groote wijsheid de natuur er voor zorg draagt spaarzaam met haar krachten om te gaan en er geene te verspillen. Nu is het waar dat in de verdere ontwikkeling van het principe de teleologische trekken steeds minder sterk gingen spreken. Maar wanneer men thans het //am/7/on-principe hoort omschrijven in dier voege : „dasz jedes System natürlichen Massen sich so bewegt, als sei ihm die Aufgabe gestellt, gegebene Lagen in gegebener Zeit zu erreichen, und zwar in solcher Weise, dasz die Differenz zwischen kinetischer und potentieller Energie im Mittel über die ganze Zeit so klein ausfalle wie möglich '), dan is een teleologisch motief ook hier niet moeilijk aan te wijzen "). Nu verandert zoo iets natuurlijk niets aan de causale verklaringswijze der natuur; deze teleologisch georiënteerde formuleeringen zijn als zoodanig als corpora aliena in de natuurkunde ondervonden en werden alleen beschouwd als nog te verwijderen reminiscentie's aan een overwonnen stadium, als spreekwijzen, die nog door een zuiver physisch-causale verklaring dienen te worden vervangen '). Of dat nu altijd mogelijk zal blijken, is weer een tweede vraag. Want ook nu nog spreekt in de natuurkunde de teleologische gedachte somtijds zeer duidelijk. Zoo in de entropiewet, de tweede hoofdwet der thermodynamica, die betrekking heeft op de transformatie der energie en zegt, dat de entropie der wereld steeds grooter wordt. Hier treedt toch een richtingstactor aan den dag; en het is wel geen toeval, dat de groot anti-teleoloog Haeckel ') (al was zijn gevolgtrekking over het einde dezer wereld misschien onjuist) deze wet met zijn monistische opvatting onvereenigbaar achtte en haar even onjuist verklaarde, als de 1)

Herz. Prinzipien der Mechanik, bl. 19.

2)

A l was het alleen in de afhankelijkheid van het principe der levende krachten. ( W u n d t , Losik II, bl. 335).

3)

G. Haering. Phibsophie der Naturv^issenschaft, bl- 619.

4)

hiaeckel. Weltratsel. Volksuitgave 1903, bl. 100.

G. Haering. Ueber Individualitat in Natur- und Geisteswelt, bl. 58.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen