1942 Extra aflevering Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 77

71 tcs een vos is, die de passie preekt, dat hij zelf doet wat hij in anderen bestrijdt Descartes neemt aan (aldus Boyle), dat de hoeBoyle's veelheid van beweging constant is, omdat God on^Desc^%l^ veranderlijk is en dus laat blijven wat Hij in het begin gaf Maar dat is evenzeer een oordeel over God's plan en het is nog veel erger zegt Boyle terecht W a n t Boyle wil slechts aposteriori aflezen, wat God (uit de vele mogelijkheden, die voor Hem open stonden) wel heeft willen kiezen, terwijl Descartes zeer nadrukkelijk apriori zegt wat God niet doen kan Als er dus sprake is van ,,in God's plan treden", dan treft Descartes meer zichzelf dan den teleoloog van Boyle's slag ,,Bij Cartesius is God's plan tot éen door ons kenbaar plan beperkt, maar waarom zou God de hoeveelheid van beweging niet kunnen vermeerderen of vermmderen^" ') Deze vraag van Boyle klemt te meer, daar Descartes met experimenteel gevonden had, dat de hoeveelheid van beweging constant is' Ook het andere bezwaar, dat Descartes tegen de doeloorzaken heeft, namelijk, dat men slechts physische oorzaken aannemen moet, kaatst Boyle terug Descartes neemt zelf niet-physische fundamenten voor zijn stelsel, als hij zegt het wezen der materie is niet beweging; dus moet de beweging van buiten, door een immaterieel agens, God, gegeven zijn Ook de uitspraak, dat de hoeveelheid van beweging constant is, omdat God onveranderlijk is, is kennelijk een metaphysisch argument ~) _ , , Boyle IS ovenqens evenzeer als Descartes qeLtoeloorzaken

,

n

^

i

^

n

t

i

buiten phvsica.

neigd om alle immaterieeie agentia en alle doeloorzaken uit de physische verklaring te bannen In zijn zuiver expenmenteele werken 3) gebruikt hij dan ook geen causae finales *) Maar behalve experimenteel physicus is hij ook natuurphilosooph, moet hij dat wel zijn, zoodra hij zich gaat bezinnen over waarde en beteekenis van de verkregen kennis en zoodra hij van de secundaire oorzaken naar de primaire terug gaat Hij kan zich niet kunstmatig van de dieper liggende vragen afsluiten; hij wordt gedwongen van het hoè naar het waaróm te gaan en komt dan zelfs bij de theologie terecht Zijn groote verdienste is echter, dat hij juist methodisch het zuiver natuurwetenschappelijke deel van zijn werk, zoowel experimenten als hypothesen, scheidt van het natuurphilosophische en theologische ^) Fin, IV 518 = ) Fin IV, 520 ') Sceptical Chymist Experiments touching the Spring and Weight of the Air, etc y •*) Reeds in zijn eerste werken verwerpt hij dit gebruik , me who in physical inquiries of this nature look for efficient rather than final causes (Lm , 1 92).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen