1946 Orgaan van de Christelijke Vereeniging van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland - pagina 16

10 beginselen uitsluitend ontleend te hebben aan ,.zekere kiemen van waarheid, die van nature in onze zielen zijn" en hij beroemt zich er op, dat hij daaruit ,,de hemelen, de sterren, de aarde en zelfs, op die a a r d e , water, lucht, vuur en mineralen" gededuceerd heeft 3 i ) . W a t Descartes in werkelijkheid gaf w a s een fantastisch kosmologisch systeem. T o c h vond het grooten a a n h a n g ; immers het ,,verklaarde" volgens begrijpelijke, ,,klare en duidelijke", mechanische beginselen w o r d e n en zijn van de wereld; het verklaarde scheikundige en p h y Biologische reacties, het gaf een systeem, dat in principe alle problemen oploste en in zijn rationaliteit paste bij den geest van het klassicisme. Natuurlijk ontbrak het niet aan verzet. D a a r w a s de scholastiek, die ook een ,,systeem" had, dat alles verklaarde, maar de beginselen van de School waren niet ,,klaar en duidelijk", zoodat zij voortdurend aan terrein verloor. D a n w a s er — ook reeds in de 17de eeuw — het verzet van de zijde der empirische n a t u u r w e t s c h a p . Pascal ^2) voorop : hij ziet in, dat Descartes van allerlei yer'schijnselen slechts bewijst hoe ze mogelijkerwijze zouden kunnen ontstaan, maar niet dat zij inderdaad zóó verklaard moeten worden als hij het doet. Alles verklaren door ,,vorm en b e w e g i n g " vindt Pascal best, maar zeggen ,,welken vorm en welke b e w e g i n g " acht hij ,,onnut en onzeker" 33) Bovendien ergert Pascal zich aan de overschatting van de Rede ten opzichte van de Ervaring, zoowel bij de scholastieken als bij Descartes : ,,De proefnemingen zijn de eenige meesters, die men in de physica moet volgen" 34) Als hij den Jezuiet Noël be3^) Oeuvres VI, p. 64, regel 1—10 : Premierement, i' ay tasché de trouver en general les Principes ou Premieres causes, de tout ce qui est, ou qui peut e6,tre, dans Ie monde, sans rien considerer, pour eet effect, que Dieu seul, qui 1' a crée, ny les tirer d' ailleurs que de certaines semences de Veritez qui sont naturellement en nos ames. Après cela, i' ay examine quels estoient les premiers et plus ordinaires effets qu' on pouvoit deduire de ces causes,: et il me semble que, par la, i' ay trouvé des Cieux, des Astres, une Terre et mesme, sur la terre, de 1' Eau, de 1' Air, de Feu, des M i n e r a u x . . . . (Discours de la methode). ^^) R. Hooykaas, Pascal, zijn wetenschap en zijn religie. Orgaan der Chr. Vereen, van Natuur- en Geneeskundigen in Nederland. 1939. In deze studie is het empirisme van Pascal door ons uitvoeriger onderzocht, zoodat we voor nadere bizonderheden daarheen verwijzen. 33) Pensees, fragment 79 (nummering Brunschvicg). ^^) B. Pascal, Oeuvres, éd. Brunschvicg et Boutroux. 2e éd. Paris 1923. Tome III, p. 266 : . . . . l e s experiences sont les véritables Maistres qu' il faut is,uivre dans la Physique. (Traite de la pesanteur de la masse de 1' air. 1654).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen