De idee van den vooruitgang - pagina 31

27

dien ons oordeel in deze geheel afhankelijk is van de norm, die^ wij ons bij het vormen daarvan kiezen, van ons denkbeeld , omtrent het doel der geschiedenis en van de vraag, of wij ons | zoo'n vooruitgang als rechtlijnig op zijn doel afgaand voorstellen | of als gebroken. Heb ik daarom nu echter tegen het slot nog iets goed te maken? Neen, want het betrokken punt mag mij m.i. volkomen koud laten. Waarom ? Omdat alle moeite, die ik er aan besteedde, verspild zou wezen. Een strijd van eeuwen heeft dit toch zeker wel voldoende duidelijk gemaakt: dat het verkrijgen van een resultaat van eenigszins algemeen bindend karakter door middel van hoe uitvoerige redeneeringen ook een onmogelijkheid is, dat elk oordeel in deze zoo goed als individueel is. Stel, naast de meening der velen, die er zich reeds over hebben uitgeproken, gaf ik nu ook nog eens de mijne ten beste: onverschillig of die het bestaan van zulk een vooruitgang erkennen zou, of — met K a e r s t ^^) — van een „Wahnglauben" zou spreken, wat kwamen wij daar verder mee? Neen, verder komen doen wij alleen als wij er ons een denkbeeld van weten te vormen hoe te verklaren is, dat deze idee van den vooruitgang — terwijl de feiten haar zóó weinig steun geven, dat zij voortdurend ontkend kon worden — niettemin altoos weer, met een onvergelijkelijke taaiheid, het hoofd heeft opgestoken; dat het neen, waartoe velen op grond van wetenschappelijk onderzoek plegen te komen, altijd weer overstemd wordt door een ja, dat zich van die wetenschappelijke resultaten eenvoudig niets aantrekt, ze zwijgend naast zich neerlegt. Ligt de sleutel hiervan misschien in hetgeen Fried r, Paulsen eens op deze manier heeft uitgedrukt: „Freilich, wir traumen alle einmal den Traum von einem Lande, in dem es keine Arbeit und keine Unruhe, kein Uebel und kein Böses gibt, den sehnlichen Traum vom Paradies" ^®) ? Het lijkt mij zeer waarschijnlijk. Er leeft in de ziel der menschheid metterdaad een millennium-idee; naast de klacht over een verloren gouden tijd, zooals wij die al in de 9e eeuw v. Chr. bij Hesiodus aantreffen, ook een verlangen naar een geluksperiode in de toekomst. Overal in de geschiedenis zien wij die naar boven komen. Fritz Gerlich, in zijn Der Kommunismus als Lehre vom tausendjahrigen Reich (München 1920) heeft daar een wel heel illustratief voorbeeld van gegeven in deze uiting van den Communist

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen