De God in hem.

De God in liem. Het onlangs verschenen boek van dien naam van 'den schrijver Robert Hichens is in vele opzichten een merkwaardig bo-ek, omdat het zoO' veelszins is een spiegel van O'Uzien tijd.

Reeds de titel is karakteristiek voor een tijddie zoo van ganscher harte Spinoiz'a 'huldigen kon, niet alleen om de groote gaven van dezen wijsgC'er •— welke als zijnde - vrucht van Gods algemeene genade door een ieder te loven zijn — maar ook om 'de wijze, waarop hij ze gebruikt heeft, wiJ zouden eigenlijk moeten zeggen misbruikt heeft: om te ontwikkelen een stelsel van philosophicdat een zuiver P'aritheïsme werd, een feitelijk prO' clameeren van alles tO't God en als logisch gevolg

daarvaa een verheerlijking van den mensch als den hoogsten vorm, waarin zicii de al-God openbaart, en dus een plaatsen v^an dien mensch op den troon van God.

Dat pantheïsme is dè leer voor ieder, die vaii den God des bijbels niet meer weten wil in een eeuw, die niet meer zegt, dat all'es feitelijk stoif is, zooals het grove materialisme dat leerde, maar waarin de wetenschap constateert, da, t aJles energie is, aJles energie.

Van dat pantheïsm'e was reeds, doortrokken onze litteratuur van de tachtiger jaren der vorige eeuw, — getypeerd .als ze is door het woord van Kloos: „Ik ben een god in 't diepst van mijn ged'achten", reeds zóó dikwijls .aangehaald, dat men aarzelt het nogmaals te doen, maar toch misschien niet tè vaak om, bij alle waardeering 'yiain het schoone', te waa.rschuW'en tegen den géést, die tot uiting kwam in de richting van tachtig.

Iets van dien pantheïstischen geest drukt zich ook uit in den titeJ van dit boek van Hichens, The God within him, een titel, die den inhoud dekt, in zooverre de quintessens er van is: de mensch is innerlijk goed, diep: in den mensch is het goddelijke, dat versterkt en ontwikkeld kan worden door eigen kracht, al is het dan misschien ook met hulp van buiten. De mensch kan zijn eigen verlosser zijn.

Typisch modem is daarbij dat die ontplooiïng van het goddelijke in den mensch gaat langs quasiwetenschappelijke lijnen en de beschouwing daarover, niettegenstaande het eenigszins mysterieuze waas, waarin alles gehuld is, toch in den grond der zaak een intellectualistisch karakter draagt: de mensch moet zich trainen in zuiver denken en daarmee overwint hij alles wat wij gewoon zijn „kwaad" en „zonde" te noemen. Want het héél-moderne' is toch dikwijls, wanneer het ontdaan wordt van de ietwat vaalg-mystiekb omsluiering, heel armelijk kaal en "naakt ón-moidern, en de geest van Opzoomer is nog spiringlevend-er dan men Y^-a-k' zou vermoeden.

De man, die in het „zuiver denlcen" tot de volmaaktheid voortgevaren is„de Jood Peter Kharkoff, die komt uit het Noorden van Rusland, maar lang in Amerika heeft gewoond en nu te Geneve verblijf houdt, steunt zwatkere broederen en zusteren door de goddelijke kracht van zijn zuiver denken, die hij ook middellijk uit kan oefenen door personen, die reeds meer of minder onder zijn invloed staan. Zoo is hij een soort van moderne 'Messias.

Dat is óók karakteristiek VOOT onzen tijd. Begonnen .niet reeds tijdens den grooten oorlog velen in Engela.nd en elders een wereldverlosser te ververwachten? En Annie Besant, 'de grijze energieke Oude vrouw, is met haar „Orde van de Ster van het Oosten" reeds lang bezig om de wereld voor te bereiden op de komst van den wereldleeraar, die zich manifesteeren zal in Krishnamurti, den jongen zoon der oude Hindoes, die in het moderne Westen zich. zal openbaren als de geheiligde profeet, die ko> men zou.

En is niet de theosophie, waarvan de „Ster van het Oosten" een dochter is, óók' quasi-wetenschappelijk en fundamenteel intellectualistisch, hoezeer ook gekleed in een occult-mystiek gewaad?

Ik' vestigde er reeHs de aandacht op, dat het niet van belang ontbloot is, dat Peter Khark'off wordt voorgesteld als een Jooid, die een groot deel van zijn leven in Amerika dooxgebracht heeft en nu in Geneve woont. Zou men van een modernen heiland wel anders mogen verwachten dan dat hij zou wonen in de plaats, waar de volkenbond zetelt, de stad, die men in ietwat geflatteerden zin de hoofdstad der wereld zou kunnen noemen; en zijn vorming grootendeels had ontvangen in het modernste land der wereld; en een Jood was ?

Ja, een Jood. Een zoon van het eens zoo geestelijk bevoorrechte oude volk, waaruit ook onze Heiland Jezus Christus, en dus het heil der menschheid naar den mensch voortkwam; dat, hoewel balling, en veelszins vertreden, beladen met den vloek des bloeds van den R'echtvaardigei, dien het verworpen heeft, toch in zekeren zin nog een bevoorrecht en altijd een merkwaardig volk blijft: hoevele Joden nemen in de beschaafde landen niet een leidende positie in de financieel e, de indüstrieele, de staatkundige en de cultureele wereld in, — maar ook, hoe zijn ze niet op; den voorgrond getreden bij het duivelenwerk van het Bolsjewisme, dat zich opwierp als de heiland der wereld, waaraan het door list en vuur en zwaard de zegeningen van het ji'vangelie van het onvervalschte Marxistische Communisme wilde brengen.

Het is niet zonder beteekènis, dat ook de eminente schrijver H. G. Wells in het derde deel van zijn groot pas verschenen werk' D'o Wereld van Willem C1 i s s o 1 d (waarover ik' op' deze plaats nog wel nader hoop' te spreken) ons "schetst den Jood David Lubin, den man met den naam van Israels' grooten koning en den geest van den profeet Jesaja., die meer heeft gedaan in de richting van de vorming van een wereld-heilstaat dan Geneve en Locarno samen.

Bij en benevens dit alles is T h e G o d w i t h i n him van Bohert Hichens een boeiende roman (maar niet voor jonge menschen) waarin de schrik­ barende verwording van societylife in England met geen flauwheid van lijn wordt geteekend.

VELDKAMP

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen