UIT DE HISTORIE

Groote Tudor-Flguren. (Schetsen uit den tUd der Reformatie In Engeland en Schotland.)

IX.

Een ongelukkige koningin.

Er zijn onder de Tudors twee vorstinnen geweest, wier leven vol is van een aangrijpende tragiek.

Ieder weet dit van Lady Jane Grey, de zesitienjarige koningin-van-negen-dagen, slecht behandeld door daar ouders, gedwongen tot het koningsschap en ten slotte onüioofd vanwege die .ongelukkige kroon, die ze smeekend afgeweerd had.

Geheel anders staat het met die andere Tudorvorstin, wier leven bijna één tragedie is geweest; Maria Tudor, de dochter van Hendrik VIII pn Catharina van Arragon. Haar heeft de geischiedenis, heeft inzonderheid de volksmond als „de Bloedige" gebrandmerkt. Misschien ware het beter haar „de Ongelukkige" te noemen.

Zij was de langgehoopte, langverwachte erfgenaam der Thdors. Maar haar geboorte was reeds een teleurstelling: zij had een jongen moeten zijn; een koningin had nog noodt oiver Engeland geregeerd; en men weet hoe sterk in het edlandeinrijk de traditie is.

Niettemin, zij was niet alleen de lieveling van haar moeder, maar ook haar vader was goed voor haar tot ongeveer 1527, toen zij elf jaar was, en Hendrik ernst ging maken met zijn eohtscheidingsplannen.

Die eerste elf jaren vormen den gelukkigsten tijd van haar leven.

Zij kreeg een zeer zorgvuldige opvoeding.

Dit was trouwens geen uitzondering voor dochters van aanzienlijke huizen in dien tijd.

Lady Jane Grey was zelfs ©en wonder van ontwikkeling: zij sprak en schreef Latijn en Grieksoh met een gemakkelijkheid, die zelfs ©en criticus als Ascham, den schrijver van „De Schoolmeester", tevreden kon stellen; in het lezen van Plato zocht zij vergetelheid van de harde behandeling door haar ouders; zij was niet onbekend met hef Hebreeuwsch, het Chaldeeuwsch en bet Arabisch.

Maria werd tot haar tiende jaar in het Latijn onderwezen door haar moeder, Catharina van Arragon, zelf.

Toen zij vier jaar was, ontving zij gezaaten van haar toekomstigen echtgenoot, den Dauphin van Frankrijk, met wien ze toen een jaar verloofd was, op „waardige wijze", o.a. door voor ben op bet spinet te spelen.

Deze verloving werd afgebroken, en toen werd ze verloofd met den jongen keizer Karel V. Toen ze negen jaar oud was, begroetten gezanten , uit de Nederlanden haar in het Latijn, waarop zij in diezelfde taal „met zooveel zekeTheid en gemakkelijkheid antwoordde, alsof zij twaalf war© geweest" (!).

Karel echter schoof haar terzijde voor een Portugeescbe prinses, en nu werden eerst onderhandelingen gevoerd over haar huwelijk met James IV van Schotland en later over dat met den vader van den Dauphin, den losbandigen Frans I van Frankrijk, toen 32 jaar. Geen van beide leidden tot bet beoogde of voorgewende doel.

Omstreeks dezen tijd — ze was toen .ongeveer tien jaar — werd het vroegrijpe kind .als Prinses van Wales naar Ludlow aan de grenzen van Wales gezonden, om daar hof t© houden, ©n te zorgen voor een goede rechtsbedeeling in die wilde streken.

Dan komt weldra het donker© onweer opzetten, dat haar scheidt van haar vader en door diens wil ook van haar moeder: weldra mag de Jiefhebbende moeder haar dochter, de tot dusver verwend©', maar nu totaal verwaarloosd© dochter haar vernederdei moeder niet meer zien.

Wanneer prinses Elizabeth, de dochter van Anna Boleyn, geboren wordt (1533), wordt de „onechtheid" van Maria, die reeds moest volgen uit de onwettig-verklaring van haar moeders huwelijk, nog eens uitdrukkelijk vastgesteld.

Haar hofhouding werd opgebroiken, en zij moest dienen als hofdame bij haar halfzusje Elizabethj die ^lij natuurlijkerwijze als onecht moest beschouwen. Dienares van het dochtertje der indringster Anna Boleyn, zij, d© wettige Prinses van 'Wales, voUe nicht van keizer Karel V. W©lk ©en vernedering !

Anna Boleyn is haar verbitterde vijandin. Men spreekt zelfs van pogingen om haar te vergiftigen : in de kunst van vergiftiging had men het in de zestiende eeuw, inzonderheid in Italië, maar toch 4)ok in Frankrijk en Engeland, ver gebracht I Zij , he©ft geen cent, zelfs bijna geen klejeren.

Zij wordt ziek, en Catharina van Arragon .smeekt Hendrik om zijn dochter en de hare te mogen) verplegen. JD» gezant van Karel V, d© keizerlijke oom, ; di© zich veelszins haar vriend en beschermer heeft hetoond, wordt in den arm genomen om d© inwilliging van het verzoek te verkrijgen^ Tevergeefs. Want Hendrik heeft het er op gezet, Maria's „Spaansche trots" te breken. Zij zal en moet .^ijn onmenschelijken eisch om zijn daden ten opzichte van haar moeder en 'haar te rechtvaai; digen, inwilligen.

Eindelijk, als in 1536 Catharina gestorven is, ontwringt de gewetenlooze Thomas Cromwell haar, de eenzame, opgejaagde, moegestreden©, de verklaring die Hendrik wenscht. Zij wordt gedwongen den Koning als Hoofd der Éngelsche Kerk te erkennen en gehoorzaamheid te weigeren aan het „voorgewende" gezag van den „Bisschop van Rome", dat deze zich vroeger in Engeland had „aangematigd". ,

Dit was al erg genoeg, want het ging lijnrecht tegen haar overtuiging in. Maar nog vreeselijker was, wat zij verder moest verklaren: dat „het huwelijk, dat tevoren bestaan had tusschen Zijae Majesteit en mijn moeder, naar de wetten van God en de menschen bloedscheimig en onwettig was."

Haar moeder was dood. Haar neef de Keizer, dien zij beschouwde als haar eenigen raadsman en beschermer, adviseerde haar om toe' te geven.

Maria teekende. Wel was haar „Spaansche trots" gebroken! ^

Nu mocht ze ook haar liefhebbenden va, der weer zien, en kreeg ze weer ©en bescheiden hofhouding.

Intusschen was ook Hendriks huwelijk met Anna Boleyn ontbonden, deze lichtzinnige dame naar het blok gevoerd, - en haar dochtertje Elizabeth ook al voor onecht verklaard. Opmerkelijk is, dat Maria over haar kleine lotgenoote blijft schrijven als over ee-n Iconinklijke prinses: , 'JHare ~Genade Mylady Elizabeth".

Vóór Hendriks dood werden de beide prinsessen feitelijk in hun ©er hersteld.

Maar tijdens Edward VI (1547—1553), toen de Reformatie doorgedreven werd door den Regentschapsraad, kwam Maria opnieuw in moeihjkheden. Doch zij boog thans niet, zooals zij voor haar despotieken vader had gebogen. Zij wenschte Roomsch t© blijven en haar godsdienstplichten te vervullen, /daarin gesteiund door Karel V. Trouwens, de goede naam van haar moeder en van haarzelf en haar hoop voor d© toekomst waren onlosmakelijk samengeweven met haar trouw aan Rome, haar erkenning van het gezag van den Paus, die het huwelijk barer moeder niet onwettig had willen verklaren.

Toen Edward VI gestorven was, verklaarde heel Engeland zich voor Maria, en Jane Grey ging naar het schavot. Niemand had eigenlijk ooit in ernst aan d© wettigheid van Maria's geboorte getwijfeld, ©n geen koning van Engeland werd ooit met luider toejuichingen begroet, dan Maria, to'cn zij den troon besteeg.

Uit dezen tijd dateert e©n beschrijving van Maria, van de hand van den Venetiaanschen gezant. Zij was „klein van gestalte, goed gevormd, mager en van een delicate gezondheid, en matig knap van uiterlijk".

Hoewel zij erg bijziende was, waren „haar oogen zoo levendig, dat zij eerbied en zelfs vrees" inboezemde. „Haar stem", zoo zegt de ambassadeur uit de Lagunenstad, „is zwaar, bijna als van een man".

We kunnen er bijvoegen, dat uit de rekening van haar particuliere uitgaven, die zijzelf controleerde, en die bewaard gebleven zijn, blijkt dat zij edelmoedig, vriendelijk en liefdadig kon zijn ten opzichte dergenen die hulp noodig hadden.

Maar zij was geen krachtige vrouw met heerschersgaven als haar lialfzuster Elizabeth. Zij werd geen nationale figuur zooals deze, en zooaJs Hendrik VIII niettegenstaand© alles ook geweest was.

Haar regeering, met jubel begonnen, was niets dan één groote desillusie.

De beide zaken die haar absoluut en voorgoed impopulair maakten, waren de terugvoeriag va.i Engeland onder het Pauselijk gezag — wat had die Italiaan daar in Rome zich met de Fngelsch© zaken te bemoeien? — en haar huwelijk met Filjps II van Spanje, ©en vreemdeling — waarom trouwde zij geen behoorlijken Engelschman? — en nog wel een zoo gevaarlijken vreemdelirLg, die begeerig zou zijn om bij zijn vele landen in de Oude en Nieuwe Wereld ook Hendrik VIH's „kleine eiland" t© voegen!

Het herstel der Pauselijke macht hield niet in de teruggave der kloostergoederen. Zooiver dorsten noch Maria, noch de Paus en zijn legaat, Kardinaal Pole, een naneef van Edward IV en dus prins uit het huis van York, te gaan.

Maar de kerkelijke rechtspraak weixl hersteld, en ds kettervervolgingen begonnen. Driehonderd brandstapels, waaronder die van Cranmer, Ridley ©n Latimer, bezorgden Maria den bijnaam , , de Bloedige" en brachten dien volledigen afkeer van Rome, die straks onder Elizabeth Engeland tO'i een Protestantsch land maakte zonder eenige hoop op herstel van het gezag van Rome.

Onder dit alles voelde Maria zich diep ongelukkig door haar totaal mislukte huwelijk.

Het is tragisch en zielig tegelijk, de wijze waarop deze 38-jarig© vrouw, die naar liefde smacht, zich vernedert voor '^den kouden, elf jaar jongerein Spanjaard, di© niets voor haai' voelt, doch Engeland wil gebruiken als een nuttig© pion op het schaakbord zgner politiek.

Hij verlaat Jiaar spoedig na het huwelijk, komt nog eenmaal voox korten tijd terug om zijn politieke oogmerken , te bevorderen, en vertrekt dan opnieuw, tot haar grievende teleurstelling, om niet meer terug t© keeren.

Hij sleepte haar mee in zijn oorlog tegen Frankrijk, waarbij Calais, de laatste bezitting der Engelsclien in Frankrijk, die nog restte uit den Honderdjarigen Oorlog, verloren gaat. „Als ik sterf", zoo roept de ongelukkige voistin uit, „dan zal men den naam Calais in mijn hart vinden!" Welk een Imauw voor den Engelschen trots I

Dat kwam nu van dat ellendige Spaansche huwelijk!

En dan die zielige vergissingen der Koningin ten opzichte van ©en tot tweemaal toe aangekondigde blijde verwachting! Een zoon zou Engeland ©en koning geven, en haar gemaal misschien dichter bij haar brengen.

Maar het liep alles op teleurstelling uit, zooals haar heele regeering een teleurstelling was. Zij verloor de liefde van haar volK even totaal als de liefde van den vergoden gemaal onbereikbaar voor haar was. Zelfs toen zij stervende was (1558), liet hij haar aan haar lot over, veronachtzaamde haar geheel.

Zij had den weg gebaand voor Elizabeth: door feitelijk Engeland los te inaken van Rome, waarvan Elizabeth slechts vijandschap kon verwachten; door Engeland (ook tengevolge van het verlies van Calais) los t© maken van een vastelandspolitiek, waardoor het zijn vleugelen kon uitslaan over de oceanen; en doordat de Engelschen nu gewend waren aan de gedachte dat een koningin) kon regeeren, al was de eerst© ervaring dan ook geen gelukkig© geweest.

Maar al dez© resultaten kwamen in weerwil van Maria, niet als resultaat van, niaar in flagrajnten strijd met haar streven.

Maria was in alles ongelukkig. Ook in haar reputatie bij het nageslacht. Zij is en blijft „Bloody Mary".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen