Acta van de Classis Neder-Veluwe

1592-1620. Transscriptie van G. van der Zee, Herv. Pred.

I.

Een merkwaardig exEunen.

Acta Classici conventus en de examini gehouden binnen Harderwyck a o XCII den IIII July stylo veteri^) end volgens, alles uit cracht eenes ge publiceer den placaets2)van Stadthouder ende Hove des voorst e ndombs Gelderen ende Graeffschap& t Zutpheri.

Op deze vergaderinge sindt versch.enen dese nae volgende personen:

Politici: van Harderwyck gecommitteert van de Magistraat, Breuck van Vanenveldt ende Arendt Wiolffsen.

Van der Elburgh: Ernestus van Renesse. Van Hattem: Melchior Kreefft. Eccleciasüci, van Araheim: Johannes Fontanus, kerckendien aer.

Herman Conraedts genoemt Engelen ende Ernst Joesten byde ouderlingen tot Amheim.

Van Harderwyck: Henricus Heiningius, Joannes Caesarius ende Willielmus Wirtzfeldius, kerckendienaers, Paulus van Amheim, Wiamer van Hulsen ende Jan Petersen ouderlingen.

Van der Elburch: Winandus Johannis, verbi minister ende Alandt Rixsen, ouderlinck.

Van Hattem: Johannis Sanderi, verbi ende Henrick Cornelessen, ouderlinck. minister

Pastoren uit die Nederveluwe sindt verschenen: Wilhelmus die Weese^ pastor te Putten, Georgius de Cooten, pastor te Ermelen, Johannes Wilhelmi, pastoor te Neunspijt, Johannes te Uitslach, pastor te Doornspack, Johannes Cleeffken, Subslitutus in Herde, Peregriuus van Hierde, pastoor te Vaessen, Bartholomaus ter Cluiss, dienaer in Oyen^) vor twee iaer daerhin heropen van den huislieden, Henricus Wolteri, pastoor in Vorthuisen, Everhardus Swaer, pastor ter Neikercken, is in die Kerck, maer niet in die vergaderinge gecomen, (het soude zyn eer mogelick te nae hebben gegaen, als gewesen decanus)*),

Lambertus Elberti, vicarius ter Neikercken, Schulmeesters, Conradus Alutarius en de Altetus Timanus byde Schulmeesler ter Neikercken.

Absentes: Timannus Alberüj dienaer uit Oudebroeck.

Ludolphus Poicke^), pastoor in Epe se per liberas. excusavit

Joannis Nuecke, vicarius uit Oesterwolde. Jan Janssen, schulmeester in Heerde.

Gerardus Brandt, schulmeester in Vaessen. Vacerende plaetzen Vorchten ende Veessen, sorteerende onder Hierde.

Doorspyck vaceert van vicarye, welcke heeft Joest Henrichsen, gehad

Nae gedaenen gebett sindt met gemeenen oeurstemmen verkoren Henricus Heiningius om preses te wesen, Johannes Fontanus, assessor ende Wilhelmus Wirtzfeldius Scriba. Maer also Henricus Heiningius sieckelick is ende derwegen ten versoecke van hem ende der heeler vergaderinge, heeft den Assessor Joannes Fontanus die actie gedirigeert ende het examen gehouden.

Die van der Elburch hebben vertoont twee Credentsbrieven, eenen van den magistraet ende den anderen van den kerckenraedt, gelijck als oock die

van Hattem. Alle 'die op den Classem verschienen sindt hebben ingewillicht des morgens als het niet predichdag en is, te verschynen ten seven uren ende te predioeeren ten XI, maer als het predichdach is, das morgens van VI uren tot anfanck der predicatie, ende nae die predicatie wederom te verschynen tot XI toe. Des naemiddachs van een ure tot V toe. De welcke geen wetteUcke excuse en hebben comende nae het gebett sullen gebruickt (verbeurd) hebben eenen sloeber, die uitblyven een out giddens, die langer uitblijven sal die Classis nae arbitrio censureren, welcke mulcten (somma) sullen den huysarmen binnen Harderwyck vervallen sijn.

Examen met den pastoren.

Heilige Schryfft. Die pastoren hebben bekent dat sy die heilige biblische Schrifft houden voor dat eenich waerachtich ende volcoraen woort godes, al begrypende dat eenen Christenen van noden is te weeten om te geloven ende Christelyck te leven om salich te worden. Dat oock die autoriteit der Schriffturen of ft des goddelycken worts merder is als die auctoriteit der kercken.

Wi e 11 e. Is oock bekent, dat die wette der Ceremoniën door Christum sy hinwech genomen, also dat wy deselve niet meer en mogen houden. Ende belangende het LeviUnum sacrificium, dat hetselve geheele oessere, maer so veel aengaet het sacniicium des neiwen testaments hebben haer be' dencken genomen Peregrinus van Hierde, Joannes Cleeffken ende Bartholomeus ter Cleusse.

Wyder dat die wette gegeven is omdat wy daerdoor lot kennisse der souden souden comen, ende dat sij ons een paedagogus tot Christum sij, en* eenen regel van een Christelyck leven ende wande.

Onderscheit des Wets ende Evangely^ Op die vrage van het onderscheit des wets en des Evangely is bekent^ dat die wette van naturen bekent is, ende het Evangehum uit gen^'T, door Christum is worden geopenbaert. Ten an ren die welt vordert van ons onse eigene gere

ticheit der goddelycke wett conform, het Evanjeliiun offreert ons die gerediticheit Christi door tel geloove, namelijck die vergevinge der sonden. Ten derden die wette verschrickt ons, stellende ons voor oogen de sonden, godes toom ende onse verdomnisse, het Evangelium vertroostet ons door liet geloove aen Jesum Christum.

Adams vail. Op die vrage uit wat oorsaecke Wt Adam ende Ëvam heefft laeten vallen in die sonde, is geantwordt, dat Godt heefft willen aen- *ysen een onderscheit tusschen hem ende den creaturen, namelyck dat Hy alleen perfect sij, ende ^le creaturen vallen connen. Ten anderen heefft Hy willen openen eenen wecli ende middel byde loni), syne gerechticheit te bewysen aen die welcke wrdoemt worden, ..ende syne barmherticheit aen •ïe welck door Christum salich worden.

.^ryen wille. Op die vrage van den vryen wille des menschen is geantwordt ende bekent^ Jat den mensche voor den valle synen vryen wille keefft gehatt ten 'goeden ende ten quaeden. Nae vall heefft den mensch alleen tot den quaeden Knen vryen wille-jende niet tot den goeden. Ende laedie regeneratie werckt den heiligen geest in die geioovige, dat sy beginnen oock het goede te willen *nde te doen, so verre sie door den geest gedreven. ""fden. Ende in dat eewige leven sullen sie volfofflentlick het goede connen willen ende volwengen.

Sonde. Van die sonde is bekent, dat die erffsonde per propagaRonem sy in allen menschen, 'M« dat alle andere sonden werckelycke sonden l'mdt. Ende dat die sonde in den heiligen geest ? sen tegevechten tegen die openbaere veflich- J^Se des heiligen geestes, ende dat selve uit haet end ^^^'^^ °'^ ^^'^ hieiligea geest tegen te staen, * dese sonde en valt niet iu die uitvercorene

'*D den Mid"delaer. Van den Middelaer — "CU miaueiaer. van ueu miuucia, ci *™ salichmaker is bekent, dat die selve moet wesen Godt non simpliciter, maer die tweede persoon, namelyck die soon (jodes. Ende oock een waeren mensch doch sonder sonde, ende dat selve in eenicheit der persoon, also dat die twee natureu in Christo sindt één persoon. Ende dat hy daerom Godt moet wesen, omdat (opdat) hy door syne cracht het werck van onse verlossinge conste volbrengen. Ende dat hy mensch moeste wesen, omdat (opdat) hy in der menschlicker naturen, den doodt vor den mensch conste sterven.

Van den Evangelie. Van den Evangelie is bekent, dat het sodanighe leere sy, diaerin opentlick vercondight wordt allen gelovigen vergevinge der sonden ende dat ewiche leven om des verdienst Christi wille, welcke oock in den paradyse is geopenbaert, ende den heilige geest werckt daerdoor in onse herten het geloove, daerdoor wij salich worden. Dat oock alle menschen door Christum niet salich en worden, geschiet niet daerom dat het gebreck aen den lijden ende verdienst Christi sy, maer om dat het aen den mensche selve ist. ,

Symbolum. Van den Symbolo Apostolicum is bekent, dat daerin een corte somma is begrepen van alle hetgene, dat wy behoren te geloven.

Van Godt. Van Godt is bekent, dat hy is ©en geestelijck, onsienUck, onbegryplick ende eewich wesen, oneindtUcker wijsheit, goetheit, gerechticheit. Ende dat hem lijtmaetcn eenes menschen toegeschreven worden, en geschiet niet omdat hy ©enen mensche gelyck sy, maer om op sodanige wijse hem te vertoonen wat hy vermach, wille ende doe. Ende derwegen doen die quaelick die Die H. drijvuldicheit affschilderen. Van onderscheit der godlycker Essentie ende persoon is geselt, dat die Essentia wordt verstaen van die nature ende wesen Godes, . ende dat die persoon begrijpt modum existendi het onderscheit der persoonen, dat die vader van hem selven sy, die soon ' uit den vader genereert, ende dat den heiligen. geest van bijden uitgaet, onderscheit van gignere ende procedere is, dat den soon syn essentie hebbe van den vader, den heiligen geest van den vader ende den soone.

Engelen. Van den Engelen dat sy oock een geesbelyck wesen sindt, maer geschapen van Godt, ende dat sy sijndt uit genaden der schepinge kinderen godes. '—— ~

Schepinge. Van die schepinge, dat alles uit niet geschapen is, ende dat selve ia ses dagen, omdat godt van syn schepsel soude gepresen worden. Enae tweederlei vernunfftige creaturen sindt geschapen die Engelen ende menschen, ende die Engelen sindt uit niet, gelyck onse seelen, geschapen.

V o o r s i e n i n g e. Onderscheit der schepinge ende voorsienicheit godes is, dat door die schepingbe alle dingen haer wesen hebben, ende door die vorsienicheit haer onderhoudinge. Die beschryvinge der vorsienicheit is in den Catechismo. Godt regeert door goede ende quade instrumenten, ende wanner hy handelt dor quade middelen, die sondigen wel, doch Godt wordt haerer sonde niet deelachtich, overmitz hy een goed eindt heefft syns wercks, ende een veel andert als die quaede instrumenten, de welcke het verderffems soecken, als godt door datselve werck soeckt des menschen salicheit te vorderen. Exempel in het overgeven Christi.

J e s u s Christus. Van Jesu Christo is bebekent, dat hy Jesus wordt genoemt, omdat hy ons geheele ende alleen salich macket, ende sulx uit cracht syns tijdens ende stervens, ende dat derwegen onrecht doen, die haer salicheit soecken eensdeels by Christum ende eens deels bv anderen. Christus wordt hy genoemt, dat is gesalffde, omdat hy met den heiligen geest gesalfft is tot onsen propheet, priester ende Coninck. Ende worden hier verstaen niet alleen die gaven des heilige

geestes, maer oock die verordeninoge ende instel- Knge Christi tot syn officit.

Pr op he ten. Onderscheit Christi ende der anderer propheten. Christus is den auctoor der leere, welcke derselver oock liaer cracht geefft, die anderen sindt dienaars, alleen hebbende ontfangen van Chrislo dal sy leeren. Onderscheit der propheten des ouden ende des neiwen Testaments, Jene hebben geprophiteert van den toekomenden Christo, dese van ©enige besondere dingen; Jene hebben een deel gehat der polityckschen regeringe, dese niet.

Apostelen ende Evangelisten. Onderscheit der Apostelen en Evangelisten. Die Apostelen sindt aen geen kercken verbonden gelyck die Evangelisten, daerbeneven hebben die Evangelisten geschreven het gene dat die Apostelen wilden geschreven hebben. Nu ter iyt worden die dienaer niet meer Evangelisten genoemt so verre men proprie dit woordt gebruickt, overmitz die Dienaeren geen Evangelium meer schrijven, also dat nu ophouden in der kercken den Dienst der Apostelen, Evangelisten ende propheten, ende blyven pastores, Doctores, Seniores ende Diaconi.

Priesterdom. Van Christi Sacerdotio is bekent, dat tusschen dat priesterdom Christi ende dat priesterdom des ouden Testaments onderscheit is, te weeten, Jene priesters waeren figuren, Christus ist die Substantie selffs. Jene sepius, Christus semel se obtulit. Tot het priesterdom Christi behoort oock die voorbiddinghe, die hy vor ons in den hemel doet, daer door verstaen wordt perpetuus vigor, cracht ende weerdicheit des verdienst Christi, mitzgaders synen wille, dat die vader ons om syns verdienst wille aenneme. Buiten dit sacrificium is oock geen soenoffer.

Eengeboren soon. Christus wordt den eenichgen Soon Godes genoemt, om dat hy van natuur ende wj' uit genaden Godes kinderen worden sindt. Christus is oock nae syn menscheit Godes soon op een andere wyse als wy. Want boven dien dat dóe menschlycke natuur in Christo met die goddelycke vereenicht is, so ist hy oock geboren Godes soon, ende wy sindt gebaren kinderen des torns.

Ontfangen van den H. geest, dat is door cracht des heiligen geestes ende niet uit synen wesen, maer uit den wesen der maget Marie.

Helle. Nedergedaelt ter hellen. Dat wordt (woord) Helle heefft in die Schrifft dryerlej beduidinge, namelick van graeff der dooden, die plaetz der verdoembden, ende groote onuitspreckelicke smerten. Voor het graeff wordt het hier niet verstaen, overmitz vorgaet: Is begraven. Het kan oock van die plaetz der verdoemnis niet verstaen worden, want nae die godheit is hy overall, nae die menscheit is hy in den grave gebleven ten derden dage, ende syne seel is in het paradys gewest, so blyfft dan dat het genomen wordt in die derde beduidinge, namelyck vor die smerten der seelen, die Christus vor ons geleden heefft.

Hemelvaert. Die Hemelvaert Christi wordt alsoo verstaen, dat hy nae syn menscheit waerachtich is opgenomen, also dat hy op aerden niet en is nae derselver.

Kercke. Van die kercke Godes is bekent, dat dieselve is een vergaderinge der genigen welcke Godt van aenbeginne door syn woordt ende geest in eencheit der waerer religie, ende datselve om Christi wille ende door denselven vergadert ende onderhouden heefft. Dese kercke wordt gedistinguert in die kercke des ouden ende in die kercke des neiwen Testaments, welcke die Catholische genoemt wordt. Item in visibilem ende in invisibilem. In militantem et triumphantem, generalem ende particularem. Die kercke is oock altyt niet in sodanigen staede, dat sie den menschen is bekent gewest, als tot der tyt EUae, ende daer Christus op aerden wandelde. Dit is verclaert door gelycknisse van den maene. Het hoof ft van die kerck is alleen Christus. Die mercktekencn sind die suivere leere, het recht gebruick der Sacramenten, ende die disciplin der kercken.

Justificatie. Van die justificatie des menschen is bekenl, dat die bestaet in die verdiensten Christi, welcke wy ons door het gelove toeneigencn. Die justificatie ende regeneratie sindt onderscheiden. Die justificatie is ons toegerefcent, maer die regeneratie wordt in ons aengericht. Die justificatie is perfect, maer die regeneratie is alleen begonnen.

Werck'en. Van den goeden wercken is belcenl, dat ons deselve niet rechtverdich en maken, want sy sindt onvolmaeckt, vruchten des geloves, so sindt wy oock schuldich deselve te doen om onsc gehorsamheit tegen Godt te bewijsen.

Sacramenten. Van den Sacramenten is h*kent, dat het sindt sienlicke tekenen der onsienlycker genaden. Deser sindt in den Neiwen Testament twee, den heiligen Doop ende dat Avontmaelt des Heeren. Int oude Testament synder veel gewesen, in den neiwen weiniger. Int oude hebben sie gewesen op den toekomenden Messiam, in *" neiwen op dien die gecomen is.

D o o p e. Van den doop is bekent, dat dat waeter niet en wordt verandert aengaende syn ^®^™' ende datter den Exorcismus daerbij niet en w- hoort te wesen, den welcken van Godt niet en is bevolen.

A v o n t m a e 1 e. Van het Avontmael des Heeren sindt veel woorden gevallen. Sommige hebben bekent, dat dat wordeken hoc verstaen wordt va 'den brode, dat wy breken, ende dat die gorden 'der insettinge niet eigentück als sy luiden, ma figurlicker wyse moeten verstaen syn. ^°°^^5g sindt gebleven by der Transsubstantiatie, anae hebben willen desenderen die Consubslanüatie.

Soveel vant examen met den pastoren.

(Wordt vervolgd.)

1) 4 Juli 1592; het placcaat van 22 Febr. 1583 is door den val van Deventer, Zutfen en Nijmegen niet ten uitvoer gebracht.

2) Van 8 Mei 1592.

3) Gene.

4) Het tusschen haakjes staande is een aanteekening van later.

5) Verder steeds Pieck.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Terug naar resultaten Printen