VU Magazine 1974 - pagina 468

telijke ontwikkeling': geen goed woord voor Nog tijdens de tweede wereldoorlog werd ledigheid was erbij. dankbaar geconstateerd dat de jonge garde De vrijetijdsbesteding van de orthodoxe der theologen, door een intensievere arbeidsprotestanten maakt dan ook volgens de dis- drang bezield, geen tijd wilde verbeuzelen. sertatie van Wippler een enigszins sobere De kerkstrijd was geen spelletje. Zelfs toen indruk (vergeleken met de dynamiek in het voorbehoedmiddelen in calvinistische gezinvrijetijdsgedrag van de katholieken). Daarom nen binnendrongen, werden ze meer met ben ik nieuwsgierig naar wat een advertentie 'nood' dan met 'spel' in verband gebracht: heeft opgeleverd die ik in een kerkelijk blad dat man en vrouw voortaan meer plezier aan tegenkwam: 'Welke dominee wil op 31 ok- elkaar konden beleven, bleef verborgen ontober voor een interkerkelijke club van ouden der de schaduw van Augustinus die men van dagen spreken over: de betekenis van de soms te vlot met die van Calvijn laat samenreformatie voor de vrijetijdsbesteding? Spreker vallen. mag van elke gewenste richting zijn, maarliefst boven de 70.' Zondag Heeft de reformatie ook betekenis voor de Vooral op zondag was plezier verboden, al vrije tijd van jonge mensen? Het is nog maar kon een Walchers boertje dat zwemmen op kort geleden dat gereformeerde jongeren zondag veroordeelde, wel lustig een feestvier avonden in de week naar een vereniging sigaar opsteken. Heeft de calvinist niet vaak gingen (de J.V., het zangkoor, de muziek- aan zijn plichtsbesef zoveel plezier beleefd vereniging, het fanfarecorps of de sportclub). dat er voor het plezier zélf weinig of niets In een interview vertelde ik aan Puchinger meer overbleef? Daar doet zo'n inconsehoe godzalig-goddeloos ik in mijn jeugd mijn kwente sigaar niets aan af Voor de Hollandzondagen placht door te brengen: elke zon- se calvinist was de tabakindustrie een uitdag was totaal gevuld met twee kerkdiensten, komst. En het ijs! De kermis mocht niet, een zondagsschool, een jongelingsvereniging maar het ijsvermaak wel. en een kring van Jeugd en Evangelie. Alle Arbeiders hadden daar overigens weinig tijd vrije tijd moest besteed worden: in dat werk- voor. Behalve de rustdag was hun enige woord keerde het plichtsbesef uit de werk- recreatie: bruiloften en begrafenissen. tijd op dezelfde zware klompen terug. Schaatsen werd blijkbaar als een variatie van Wij hebben de fronthouding van de oude' wandelen beschouwd, evenals fietsen. Maar calvinisten positief gewaardeerd (het was er zelfs wandelen werd al gauw slenteren gede tijd niet naar om van vrije tijd te genieten), noemd. Een rapport uit 1955 deed uit de maar ook hier zijn negatieve uitvloeisels aan doeken dat ambtsdragers niet goed op de te wijzen. Gereformeerden vochten tegen hoogte bleken van de vrijetijdsbesteding van liberalen die dikwijls grote levensgenieters de jeugd die zij bij voorbaat negatief beoorwaren, van wie zij zich duidelijk afgrensden deelden als lanterfanten. Omgang met vrienover de hele linie. Hardnekkig was het voor- den heette 'tijd verbeuzelen'. De vrije tijd oordeel dat aan plezieriger dingen spoediger moest veiligheidshalve in de gezinskring iets werelds en zondigs zat dan aan nood- worden doorgebracht: uithuizigheid leidde zakelijke. De markt scheen minder gevaarlijk tot ledigheid. dan de kermis. Amusement - niet klassiek, Een theoloog, schrijvend over het messiaanniet kultureel - was besmet met lichtzinnig- se, liet zich ontvallen dat het een protestant heid. Al bij de Hugenoten verdwenen dob- niet gemakkelijk valt om op een gezellig belen, kaarten en andere spelletjes 'oü ily a feest of een heerlijke kampeervakantie het trop de temps perdu'. Wittewrongel verwierp predicaat messiaans toe te passen! Een doalle 'onnutte tijdverquistinghe'. In 1918 rij- minee moet eens gezegd hebben: hoe vermelde Luctor in het blad Timotheus: schrikkelijk dat Euwe, als hem in het hierEn christenen zouden in een tijd namaals gevraagd wordt waarmee hij zich in Dat 's werelds voegen kraken, zijn aardse bestaan heeft beziggehouden, zal Hun ziel nog bezighouden met moeten antwoorden: ik heb geschaakt. Ook Genoegens en vermaken? romans en gedichten werden een tijdlang Toen in 1919 de acht-urige werkdag werd tot tijdverkwisting bestempeld. ingevoerd, schreef De Graafschapper (a.r.) Het terrein van spel en ontspanning, amusedat al die vrije tijd tot een geestelijk en ment en toneel was voor vele protestanten stoffelijk voordeel, maar ook tot een oordeel zozeer terra incognita, dat er nogal vreemde kon worden: 'Laat de arbeider in de eerste reacties kwamen op de eerste tv-programma's plaats zijn vrijen tijd besteden om zich, indien van de NCRV. Pas in 1952 werd door depumogelijk, beter te bekwamen in zijn vak'. Hugo taten die aan de gereformeerde synode Visscher (a.r.) stemde tegen steun aan de moesten rapporteren over de vrijetijdsbesteOlympiade van 1928 met verwijzing naar ding, het ontbreken van een volwaardige 1 Thimotheus 4 : 8: lichamelijke oefening is erkenning van het spelmoment in het gevan weinig nut. De Spiegelcommentator reformeerde leven een ernstig manco geschreef: 'Hoe komt het, dat veel leerlingen noemd. klagen over veel werk; dat zij zoo gejaagd werken? Omdat zij teveel uitgaan, in het alge- Na gedane arbeid meen genomen. Voorpret maken is tijd te over.' Het meest karakteristiek voor de geschetste 38

negatieve kanten van de orthodox-protestantse houding tegenover werktijd en vrije tijd is de manier waarop de laatste gebonden blijft aan de eerste. Tot in onze dagen wordt verkondigd 'dat de essentie van ons leven de roeping tot arbeid is en dat onze vrije tijd ontspanning is van onze arbeid en niet méér tijd in beslag mag nemen dan nodig is voor die ontspanning' (Van Riesen). De zondag werd vanouds gezien als rustdag na de ingespannen arbeid (uitrusten en toerusten) en vrije dagen waren een uitbreiding van de rustdag, met dezelfde betrokkenheid op de arbeid ervoor en erna. Een Franse synode hield de Hugenoten voor dat ontspanning alleen tot Gods eer is 'wanneer wij ons op een eerbare manier vermaken, om onze flinkheid in stand te houden en onze gezondheid te bewaren, of om onze krachten te herstellen onze geest te verlevendigen, opdat wij ons later opgewekter aan het werk kunnen geven waartoe God ons geschapen heeft.' Alleen de arbeidstijd is dan de eigenlijke levenstijd van de mens. Arbeid en rust blijven onder één noemer staan, als in het vierde gebod. Het 'werken zolang het dag is' wordt als bijbelse opdracht eenzijdig betrokken op de beroepsarbeid, die al het andere bijkomstig maakt: helaas moet nu en dan de accu worden bijgeladen, maar een beetje een constructiefout is het wel. Een man mag alleen thuisblijven met ziekteverlof Weduwnaarspensioen bestaat niet: het werk gaat boven alles. De zondag is de toerusting tot de maandag. 'Dat is het sociale alibi dat wij aan de zondag gegeven hebben als een Ausweis aan een prinses!' (W. Barnard). De zondag moet gerechtvaardigd worden met de maandag. Zelfs Van Ruler schreef nog dat wij op zondag uitrusten om nieuwe krachten op te doen voor de komende inspanningen. Vrije tijd vergt een excuus. In de brieven voor de Algemene Kerkvergadering van 1970 vond ik de uitspraak: '. . . en moetje eens een dominee met zijn vrouw op een concertavond ontmoeten. Hij put zich uit in verontschuldigingen, dat hij zich die avond vrijgemaakt heeft.' Zo zijn er ook dominees die zeggen: ik lees detectives om mijn hersens te oefenen. 'De ontspanning heeft slechts zin en recht', schreef W. J. Aalders, 'als zij beteekent eene reactie op de inspanning, een verfrissching na den arbeid. Deze rhythmiek is natuurlijk; zij is ook zedelijk.. . Ontspanning moet goed worden geleid, d.i. staan onder de tucht van hoogere orde.' Dat geldt uiteraard vooral voor hoogeerwaarden: 'Ontspanning moet voor de predikant hetzelfde zijn als het wetten van de zeis voor de maaier d.w.z. alleen voorzover het nodig is voor zijn werk. Mag een arts tijdens een pestepidemie ook maar één minuut langer dan nodig is besteden aan rust en aan ontspanning, als er zovelen zijn die zijn hulp nodig hebben en het een kwestie is van leven en dood?' (E. M. Bounds). Dat is drie keer het woord 'nodig' - als een

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen